ارسالي جواد نصريان

 

 

در فرآيند تحولات اجتماعي و فكري يك سده‌ي اخير، دو آرمان اصلي دوران مدرن، خودساماني و برابري، اعتبار و اهميت خود را از دست داده‌اند. چه در عرصه‌ي سياست و چه در عرصه‌ي نظر، آن دو ديگر وجهه و اعتبار سابق را ندارند. در عرصه‌ي سياست، دو ايدئولوژي اصلي مدافع آن‌ها، ليبراليسم و سوسياليسم، با مشكل و بحران مواجه هستند و در عرصه‌ي تفكر، توجه معطوف به مسايل و آرمان‌هايي يك‌سره متفاوت شده است. هر دو آرمان در جهان پيچيده و به‌شدت متحول معاصر غير قابل تحقق جلوه مي‌كنند. ظاهراً برابري را بايد با نقض آزادي فردي (در زمينه‌ي رقابت و سبقت از ديگران) استقرار بخشيد و خودساماني را با مخدوش ساختن همبستگي شكوفا ساخت و هيچ‌كس حاضر نيست آزادي فردي و همبستگي اجتماعي را فداي رسيدن به آرمان‌هايي ديگر كند. همزمان تحقق هيچ يك نويد رويداد تحولي جدي را در زندگي افراد نمي‌دهند. به‌نظر نمي‌آيد كه مشكلاتي مانند تنهايي، از خود بيگانگي، نابهنجاري و شتاب سرگيجه‌آور زندگي اجتماعي با به تحقق پيوستن آن‌ها حل شوند. تلاشي كه از سوي فعالين سياسي و برجسته‌ترين نمايندگان فلسفه‌ي سياسي، انديشمنداني مانند راولز، دوركين و هابرماس، در جهت دميدن جاني تازه به آن‌ها صورت گرفته نيز نتيجه‌ي فوق‌العاده‌اي در بر نداشته است. به لطف اين تلاش هم خودساماني و هم برابري تا حد معيني موضوعيت و اعتبار خود را حفظ كرده‌اند اما به‌هيچ‌وجه اعتبار گذشته‌ي خود را به‌سان اساسي‌ترين و مهم‌ترين آرمان‌هاي دوران مدرن باز نيافته‌اند.

در مقايسه، اين آرمان بازشناسي است كه در چند دهه‌ي اخير، چه از لحاظ عملي و چه از لحاظ نظري، جايگاهي برجسته و معتبر يافته است. بازشناخته شدن در هويت فردي و فرهنگي خود، آن غايتي است كه امروز به‌سان اساسي‌ترين خواست انسان معرفي مي‌شود. از دهه‌ي هفتاد ميلادي به بعد در پس زمينه‌ي مهاجرت اقوام آسيايي و آفريقايي به اروپا و آمريكاي شمالي، شكل‌گيري جامعه‌ي فرا صنعتي، افول مبارزه‌ي طبقاتي و عروج جنبش‌هاي نوين اجتماعي، هويت فردي و فرهنگي جايگاه مهمي در زندگي افراد يافته است. مهم ديگر نه به‌دست آوردن سهمي معين از امكانات مادي كه برخورداري از شأن و مقام اجتماعي بر مبناي باز‌شناخته شدن هويت معين فردي و فرهنگي است. از اين لحاظ مي‌توان اعضاي جوامع مدرن را شيفته‌ي اجتماعي آرماني دانست كه در آن هيچ هويتي كم‌تر يا برتر از ديگري شمرده نمي‌شود و هر كس احترام، عزت و ارج خاص خود را (نزد ديگران) دارد.

به هر رو، آرمان بازشناسي نتوانسته است اعتبار تاريخي خودساماني و برابري را به‌دست آورد. از يك‌سو بازشناختن شده در هويتي معين براي برخي چندان امر دشواري نيست تا كسب آن وجهي يك‌سره آرماني داشته باشد. عملاً نيز هم‌اكنون بسياري از افراد مشكلي در فرافكني هويت خود و بازشناخته شدن آن توسط ديگران ندارند. از سوي ديگر، به‌نظر نمي‌آيد كه تحقق كامل اين آرمان بتواند مبناي عروج اجتماع، زندگي يا شخصيتي متفاوت و آرماني قرار گيرد. اين نكته را به‌سختي مي‌توان پذيرفت كه با بازشناخته شدن در هويت خود، فرد از گزند مشكلات روحي و رواني زندگي اجتماعي مدرن، كمبود امكانات مادي يا از خود بيگانگي و انزوا رهايي پيدا مي‌كند. چه بسا كه با باز شناخته شدن در يك هويت معين، فرد نه گشودگي و سرزندگي در عرصه‌ي زندگي اجتماعي كه انقياد را تجربه كند و خود را مجبور ببيند كه الگوي رفتاري معيني را پيشه گيرد. براي برگذشتن از اين تنگناها، از سوي برخي انديشمندان جوان ارتباط بازشناسي با ساختار هنجاري جامعه و از سوي برخي ديگر جايگاه انسان در جهان از هم گسيخته‌ي معاصر مورد توجه قرار گرفته است. گروه اول با طرح اين انديشه كه در فرآيند بازشناسي، هويت، شأن و ارزش فرد نيز به رسميت شناخته مي‌شود اين نكته را مورد تأكيد قرار مي‌دهند كه بازشناسي نمي‌تواند در برگيرنده‌ي باز‌توزيع امكانات و تعميق همبستگي اجتماعي نباشد. گروه دوم تكوين هويت را مهم‌ترين مسأله (يا غايت) زندگي برشمرده كسب آن‌را در بستر كناكنش با ديگران نه همچون خودساماني و برابري مسأله‌اي مرتبط با بهبود شرايط زيست كه همچون صيانت نفس امري حياتي معرفي مي‌كنند. واضح است كه مشكلي كه آرمان بازشناسي با آن مواجه بوده و هست با ارايه‌ي اين دو نظريه‌ي كمكي نيز حل نشده است. براي انسان‌هايي درگير طرح‌هايي متفاوت و شيفته‌ي غايت‌هاي گوناگون نمي‌توان غايتي را با مضموني كم‌وبيش مشخص و معطوف به شرايط زندگي يك دوران معين به‌سان اساسي‌ترين غايت زندگي فرا افكند.

به‌طور كلي مي‌توان گفت كه آرمان بازشناسي نتوانسته خلايي را كه با افول اهميت دو آرمان خودساماني و برابري به‌وجود آمده پر كند. امروز فقدان آرماني جهان شمول امري كم‌وبيش محسوس است. نه فقط فعالان سياسي و اجتماعي كه جنبش‌هاي اجتماعي نيز هر يك براي خواست و غايتي مبارزه مي‌كنند و هيچ خواست و غايتي را نمي‌توان به‌سان خواست و غايتي فراگير معرفي كرد. در اين ميان تنها آرماني كه توانسته تا حدي وجهه‌اي جهان شمول كسب كند پويندگي است. به‌طور معمول مفهوم پويندگي امري مرتبط با خصلت‌هاي شخصي يعني ميزان تحول‌‌پذيري و خلاقيت‌فردي دانسته مي‌شود. شخصي پويا به‌شمار مي‌آيد كه به‌طور مدام خود را تكوين مي‌بخشد. اما مفهوم پويندگي را مي‌توان به معناي وسيع‌تر كلمه، يعني سرزندگي فردي و اجتماعي، گشودگي به جهان، گونه‌گوني علايق فردي و اقتدار اجتماعي درك كرد، و اين نكته را مورد تأكيد قرار داد كه فقط در شرايطي معين اشخاص مي‌توانند داراي چنين رويكردي باشند. آن‌چه كه به هر رو امروز فقدان آن كاملاً محسوس است دركي واضح و روشن از معناي اين مفهوم است.

پويندگي، آرماني تخيلي يا عملي؟

در دوراني كه دولت، بازار و ديوان‌سالاري عرصه‌را بيش از پيش بر انسان‌ها تنگ كرده‌اند، پويندگي امري يك‌سره تخيلي جلوه مي‌كند. ديري است كه ديگر فرد نمي‌تواند در بسياري از حوزه‌هاي زندگي اجتماعي آن‌گونه كه خود مي‌خواهد عمل كند. برنامه‌ريزي دقيق فني نه فقط به حوزه‌ي كار، كه به گستره‌ي مصرف، تفريح و روابط خصوصي نيز راه يافته است. منطق سود و كارايي برنامه‌ريزي دقيق فني را در دستور كار قرار مي‌دهد و منطق رفاه و امنيت فرد را برمي‌انگيزد تا آن‌گونه كه از او خواسته مي‌شود عمل كند. امكان اِعمال اراده‌ي فردي كم‌وبيش ازعرصه‌هاي زندگي و كنش رخت بر بسته است. قدرتي نامريي ولي فوق‌العاده كارا و پيچيده بر همه اِعمال مي‌شود؛ قدرتي كه خاستگاه آن چيزي جز كاركرد نظمي كارآمد، منظم و پويا نيست. حتي در حوزه‌هاي خُرد زندگي، به‌گاه تفريح، سازماندهي روابط خصوصي و اختصاص وقت به تأملات و علايق خصوصي، محاسبات عقلايي و فنيِ متكي بر دانش تخصصي جايگزين رويكرد خود ‌انگيخته‌ي شخصي شده است. بدون شك لطمه‌ي چنداني به آزادي انديشه و آزادي انتخاب وارد نشده است و در حوزه‌هاي اصلي زندگي، فرد مي‌تواند نقطه نظرات و تمايلات خاص خود را داشته باشد. مسأله اما اين است كه بسياري از اوقات، شخص از امكان و فرصت برآورده ساختن خواست‌ها و تمايلات خويش بي‌بهره است. او به‌عنوان فرد از اقتدار فردي و اجتماعي لازم براي اعمال اراده‌ي خويش برخوردار نيست. در زمينه‌ي فردي اعتماد به‌نفس لازم، حمايت نزديكان و سرمايه‌ي اجتماعي لازم را ندارد و در زمينه‌ي اجتماعي همان‌گونه كه ديديم عرصه‌اي براي اعمال اراده‌ي او وجود ندارد در عين حال كه امكانات عملي او، از امكانات مادي گرفته تا دانش و مهارت‌هاي لازم، كاملاً محدود هستند.

با اين همه حتي در بسته‌ترين شرايط و محدودترين عرصه‌ها (جامعه‌ي سرمايه‌داري با پويندگي فوق‌العاده‌ي خويش كه جاي خود دارد) پويندگي امري ممكن است. هيچ نظام اجتماعي و سياسي نمي‌تواند بدون كنش‌گراني فعال، راغب و پويا به حيات و فعاليت ادامه دهد. از اين لحاظ تمامي نظام‌هاي اجتماعي و سياسي ناگزير از آن هستند كه به افراد اجازه دهند يا حتي آن‌ها را برانگيزند تا شور و رغبت كافي را براي پيش‌برد كنش‌هاي خويش داشته باشند. اين شور و رغبت بايد بيش‌تر از آن‌چه باشد كه فقط كاركرد لحظه به لحظه‌ي نظام را تضمين كند. كنش‌گر بايد شور و انگيزه‌ي كافي براي پيش‌برد زندگي در خارج از حوزه‌ي كاركرد نظام و بازگشت پي در پي بدان را نيز داشته باشد. در يك كلام پويندگي عنصري نيست كه يك نظام اجتماعي و سياسي خود را بي‌نياز از آن ببيند و به بازتوليد آن هيچ‌گونه توجه و علاقه‌اي نشان ندهد.

شكي نيست كه اين حد از پويندگي به‌هيچ‌وجه نويد وضعيتي مطلوب را نمي‌دهد. حدي مهار شده و عاملي است در خدمت بقاي نظمي كه در خود نفي كننده‌ي سرزندگي و اقتدار انسان است. كم‌تر نظامي نيز اجازه مي‌دهد كه اين حد تا آن ميزان شكوفايي يابد كه استقلال و خود انگيختگي كامل كنش‌گران را در پي داشته باشد. پويندگي مُجاز يا تجويزي عملاً حدي از پويندگي است كه كاركرد نظام حاكم را تضمين كند و آن‌گونه كه فوكو بدان اشاره كرده به‌سان مقاومت مبنايي را براي اِعمال قدرت انضباطي پي ‌افكند. به هر رو نكته‌ي مهم در اين زمينه‌، وجود حد معيني از پويندگي حتي در دل ساختار نظام‌هاي پيچيده‌ي اجتماعي و سياسي است. اين‌كه اين حد معين ميزاني مطلوب نيست امري ثانوي است. مهم آن است كه مشخص شود كه آيا اصلاً مي‌توان در جهت شكوفا ساختن و تعميق بخشيدن به حد موجود پويندگي حركت كرد يا خير.

نظريه‌هاي مطرح

در ميان متفكرين مدرن، ماركس يكي از معدود كساني است كه پويندگي آرماني را امري ممكن در هر دو زمينه‌ي زندگي فردي و اجتماعي مي‌داند. در ديدگاه او سرمايه‌داري نظامي بسته و متكي بر سركوب و استثمار توده‌ي مردم است ولي او در عين حال همين نظام را به دو دليل متفاوت منشاء پويندگي اقتصادي، اجتماعي و سياسي مي‌شمرد. از يك‌سو بقاي سرمايه‌داري در گرو پويندگي سرمايه و عنصر بكاربرنده‌ي آن بورژوازي قرار دارد. بورژوازي با در هم شكستن باورها، ارزش‌ها و هنجارهاي سنتي راه را براي غلبه‌ي مناسبات نو مي‌گشايد. اين در رقابت بورژواها با يكديگر است كه سرمايه‌داري به كارآيي دست مي‌يابد و به اتكاي آن جهان را در مي‌نوردد. از سوي ديگر سرمايه‌داري با آفرينش پرولتاريا زمينه را براي عروج سرزنده‌ترين و هدفمند‌ترين نيروي اجتماعي و سياسي تاريخ فراهم مي‌آورد. سرمايه‌داري به‌وسيله‌ي تشديد درجه‌ي استثمار، اجتماعي ساختن فرآيند توليد و همراه ساختن پرولتاريا با خود در مبارزه بر عليه نظم كهنه‌، اين طبقه را به نيرويي فعال و سرزنده تبديل مي‌كند. در نهايت نيز پرولتاريا در فرآيند يك انقلاب اجتماعي بساط استثمار و سركوب و در اين رابطه تمامي موانع ايجاد شده به‌وسيله‌ي سرمايه‌داري در راه پويندگي انسان‌ها را برمي‌چيند. به باور ماركس اين جامعه‌ي كمونيستي و نه جامعه‌ي سرمايه‌داري است كه امكان شكوفايي تمام‌عيار پويندگي را فراهم مي‌آورد. در اين جامعه است كه انسان مي‌تواند در حوزه‌هاي گوناگون و در هر حوزه هر آن‌گونه كه خود ترجيح مي‌دهد فعال باشد و توان‌مندي‌هاي خود را شكوفا سازد. نقش اصلي سرمايه‌داري بيش‌تر محدود به فراهم آوردن پيش‌شرط‌هاي ايجاد جامعه‌ي كمونيستي است.

در مقابل چنين برداشت خوش‌بينانه‌اي برداشت كلاسيك ماكس وبر قرار دارد كه به برداشتي واقع‌بنيانه مشهور است و با آن‌كه زاده‌ي ذهنيتي ليبرال و بورژوا است، بسته بودن نظام حاكم سياسي و اقتصادي را مورد تأكيد قرار مي‌دهد. "وبر" عقلايي شدن هر چه بيش‌تر حوزه‌هاي كنش و تفكر را عامل مضمحل كننده‌ي آزادي و پويندگي كنش‌گران قلمداد مي‌كند. يكي از بارزترين نتايج اين فرآيند عروج نظام قدرتمند سرمايه‌داريِ مدرن با ساز و كار پيچيده و ديوان‌سالارانه است. براي وبر بديهي است كه در گستره‌ي چنين نظامي جايي براي آزادي و پويندگي كنش‌گران، اعم از بورژوازي يا كارگران وجود ندارد. او هم‌چنين هيچ گشايشي را ممكن نمي‌داند. به باور او هر نوع كاربرد عقلانيت فقط و فقط بر عظمت و پيچيدگي نظام حاكم، كارآيي سرمايه‌داري و پيچيدگي ديوان‌سالاري، مي‌افزايد و به‌شيوه‌اي ضد‌عقلايي هم نمي‌توان در حوزه‌ي زندگي سياسي و اجتماعي به آزادي و سرزندگي دست يافت. ‌متأثر از ماكس وبر، برخي از مطرح‌ترين انديشمندان جهان معاصر، از هوركايمر و آدرنو متأثر از ماركس گرفته تا فوكو متأثر از نيچه، تصلب و انسجام را به‌سان ويژگي‌هاي اصلي نظام اجتماعي و سياسي حاكم بر شمرده‌اند. در ديدگاه آن‌ها نه ديوان‌سالاري و كاركرد استثماري و سركوب منشانه‌ي سرمايه‌داري كه سازماندهي عقلايي تفكر، كنش و روابط اجتماعي عامل اصلي شكل‌گيري گونه‌اي از زندگي اجتماعي است كه اِعمال قدرت مهم‌ترين ويژگي آن به‌شمار مي‌آيد. در حالي‌كه هوركايمر و آدرنو بر اين امر تأكيد مي‌ورزند كه قدرت امروز نه فقط بر طبيعت كه بر جامعه و نفس شخصي هم اعمال مي‌شود، فوكو توجه ما را به اين نكته جلب مي‌كند كه در دوران مدرن مجموعه نيروهاي افراد، مجموعه رانه‌هاي شخصي و تمايلات و گرايش‌هاي فردي، در سازگاري با يكديگر، در خدمت رسيدن به هدفي مشخص يعني تضمين كارآيي نهادهاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي به‌كار گرفته مي‌شوند. با اين‌حال، هم براي هوركايمر و آدرنو و هم براي فوكو اين‌كه اين كارايي يا اساساً اعمال قدرت چه غايتي را متحقق سازد امري نامشخص است. به‌عبارت ديگر به‌نظر آن‌ها هيچ معلوم نيست قدرت براي چه اعمال مي‌شود. همين نيز به باور آن‌ها به پيچيدگي و تصلب نظام اجتماعي و سياسي حاكم مي‌افزايد. افراد نمي‌دانند اصلاً براي چه بر آن‌ها قدرت اعمال مي‌شود (يا آن‌ها آن‌را بر خود اعمال مي‌كنند) تا بتوانند خود در اين زمينه نقش فعالي ايفا كنند.

در نقد و نفي موضوعيت چنين بحثي، هابرماس كوشيده است با نوآوري در برداشت ماركس از جامعه‌ي مدرن زمينه‌ي جديدي را براي پويندگي بجويد. هابرماس اين نكته را بدون چون و چرا مي‌پذيرد كه در نظام سرمايه‌داري نمي‌توان نشاني از پويايي انسان جست و زير‌نظام اقتصادي و سياسي حاكم با هر چه عقلايي و پيچيده‌تر شدن خود بيش از پيش آزادي و سرزندگي افراد را محدود ساخته‌اند. اما او كليت زندگي اجتماعي را چيزي بس گسترده‌تر ‌از نظام اقتصادي و سياسي مي‌داند و سپهر مناسبات بينا‌فردي يعني زيست‌جهان را گستره‌ي سرزندگي و عروج خودساماني مي‌شمرد. به‌زعم او نظام با ساز و كار پول و قدرت در حال استعمار و اعمال سلطه‌ي بر اين سپهر است ولي زيست ‌جهان داراي آن‌گونه ساختاري است كه هيچ‌گاه به‌طور كامل زير سلطه‌ي نظام قرار نخواهد گرفت. اصلاً بقاي نظام در گرو وجود و سرزندگي زيست جهان قرار دارد. كنش استراتژيك، كنش هدفمند مطرح در سپهرِ نظام، را نمي‌توان بدون اتكاء به كنش ارتباطي پيش‌برد، و كنش ارتباطي به نوبت خود يك‌سره متكي به سرزندگي زيست جهان است. به‌طور كلي در گستره‌ي زيست جهان فرد مجموعه مهارت‌ها و توانمندي‌هايي را به‌دست مي‌آورد كه او را قادر مي‌سازد تا به اتكاي دركي معين از قصد و غايت ديگران و شرايط كلي كنش دست به‌عمل زند. همزمان به باور هابرماس زيست جهان مدافعان خاص خود را دارد. درحالي‌كه جنبش‌هاي اجتماعي كلاسيك دوران مدرن معطوف به اصلاح و تغيير نظام در جهت سازگار ساختن آن با خواست‌ها و ارزش‌هاي مدرن بودند، جنبش‌هاي نوين اجتماعي معطوف به حفظ و تقويت سرزندگي زيست جهان هستند تا بدين‌وسيله افراد بتوانند آن‌گونه كه خود مي‌خواهند هويت خويش و روابط اجتماعي بين خويش را شكل دهند و در بازسازي سنت فرهنگي جامعه نقشي فعال به‌عهده گيرند.

صرف‌نظر از ميزان درستي و دقت نظريات هابرماس، آن‌چه كه او در ادامه‌ي بحث‌هاي وبر، هوركايمر، آدرنو و فوكو طرح مي‌كند مؤيد اين امر است كه ديگر به‌سختي مي‌توان از باور ماركس مبتني بر وجود عنصر پويندگي در دو زير نظام اقتصادي و سياسي دفاع كرد. عملاً نه از لحاظ نظري و نه از لحاظ عملي مي‌توان نشان بارزي از آن‌را يافت. از بورژوازي و پرولتارياي سرزنده‌ي قرون هجده و نوزده نشان چنداني برجا نمانده و كم‌تر باور يا نظريه‌ي مبسوطي را مي‌توان يافت كه تحول‌پذيري نظام حاكم را در جهت رها ساختن توان و نيروي افراد امري ممكن به‌شمار آورد. چرخه‌ي توليد و مصرف، كاركرد بازار و ساز و كار ديوان‌سالاري به چنان حدي از خودپويي رسيده كه ديگر جايي براي سرزندگي عنصر انساني باقي نمانده است. همزمان ابعاد پيچيدگي، عظمت و عقلانيت نهفته در كاركرد دو زير نظام اقتصادي و سياسي بيش از آن است كه بتوان جايي را براي اعمال اراده‌ي انسان در جهت دهي به سير تحول و تكوين آن در نظر گرفت.

به هر رو سؤالي كه بيش از پيش اهميت پيدا مي‌كند اين است كه آيا مي‌توان در همان حوزه‌اي كه هابرماس از آن سخن مي‌گويد يعني زيست جهان از پويندگي برخوردار بود و تا حد ممكن اين پويندگي را به تمامي گستره‌ي زندگي اجتماعي اشاعه داد. پاسخ سنت فكري وبري- فوكويي به‌گونه‌اي مشخص منفي است. اما به پاسخ آن نمي‌توان تَوَجهي جدي نشان داد زيرا به‌نظر نمي‌رسد دغدغه‌ي يافتن پاسخي مثبت داشته باشد. آرمان‌گرايي اساساً براي آن امري مشكوك است. درك وبر از آن‌چه او خود ارزش‌هاي مهم دوران آغازين مدرنيته مي‌شمرد يعني كوشندگي، آزادي و معنامندي كنش آن است كه آن‌ها ديگر موضوعيت خود را از دست داده‌اند و فقط از موضعي غيرعقلايي مي‌توان به‌جست‌وجوي آن‌ها برخاست. فوكو، به‌نوبت خود، ذهنيت، فرديت و خودساماني را نه پديده‌هايي آرماني كه زاييده‌ي كاركرد قدرت انظباطي مي‌داند. مشكل پاسخ هابرماس نيز آن است كه گستره‌اي محدود را براي پويندگي در نظر مي‌گيرد و به وجوه فردي - شخصي آن و چگونگي شكوفا شدن آن توجهي جدي نشان نمي‌دهد.

در جهت يافتن پاسخي مثبت ولي متفاوت بايد به سنت فكري ديگري روي آورد. جمهوري‌خواهي، سنتي است كه هنوز پويندگي را آرمان و ارزشي مهم تلقي مي‌كند و به مشخص ساختن چگونگي تحقق آن توجه جدي نشان مي‌دهد. مسأله‌ي مهم براي جمهوري‌خواهان، از ارسطو دوران يونان باستان گرفته تا ماكياولي، روسو، دوتوكويل و ماركس دوران مدرن و آرنت، تيلور و ساندرز دوران معاصر پويندگي فرد به‌سان شهروند، به‌سان عضو جامعه است. براي آن‌ها زندگي خوب زندگي اجتماعي خوب است و چنين زندگي‌اي در يك جامعه (يا به‌عبارت دقيق‌تر در يك اجتماع) خوب قابل تحقق است. جامعه‌ي خوب نيز آن جامعه‌اي است كه همواره و در تمامي عرصه‌ها زمينه‌ي مناسبي را براي سرزندگي تمامي اعضاي خود فراهم مي‌آورد. از آن‌جا كه انسان موجودي يك‌سره اجتماعي است پويندگي او خصلتي اجتماعي دارد و فقط در جامعه‌اي استوار بر خواست و اراده‌ي شهروندان مي‌تواند شكوفا شود.

به هر رو مهم‌ترين نكته‌اي كه از جمهوري‌خواهان مي‌توان آموخت تلقي از پويندگي به‌سان پديده‌اي خوب و آرماني نيست. اين نكته را از ديگران، از جمله فعالان جنبش‌هاي اجتماعي نيز مي‌توان آموخت. نكته‌ي مهم‌تري كه از جمهوري‌خواهان مي‌توان آموخت امكان استقرار شرايطي مطلوب براي عروج و شكوفايي پويندگي است. آن‌ها بر آن باورند كه انسان مي‌تواند با متحول ساختن جامعه و ديدگاه‌هاي خود يا به يمن وجود شرايطي داده شده‌ به كمال پويندگي دست يابد. برخي همانند ماركس تحولات اقتصادي و سياسي همچون لغو مالكيت خصوصي و برچيده شده مناسبات طبقاتي را پيش شرط اساسي آن قلمداد مي‌كنند، برخي مانند ماكياولي شكل‌گيري نهادهاي اجتماعي و سياسي مناسب مانند قانون، نيروي نظامي داوطلبانه و شهروند را مهم مي‌شمارند، برخي نظير تيلور و ساندرز تحول بينشي- اخلاقي و درگير شدن شهروندان در امور جمعي را مهم‌ترين عامل معرفي مي‌كنند و برخي همانند ارسطو وجود سنتي معين، سنتي متكي بر فضيلت‌هاي اجتماعي را امري ضروري مي‌شمارند. امروز اما به سختي مي‌توان از درستي چنين باورهايي دفاع كرد. تصور رويداد تحول اجتماعي و سياسي راديكالي سخت مشكل است؛ شكل‌گيري نهادهايي يك‌سره جديد و متفاوت كم‌وبيش محال به‌نظر مي‌رسد؛ كم‌تر نشاني از سنت‌هايي مرتبط با فضيلت شهروندي به‌جاي مانده است؛ و نهادهاي فرهنگي و سياسي چنان كارآيي و قدرتي كسب كرده‌اند كه نمي‌توان بر روي اراده‌ي اشخاص در زمينه‌ي مقاومت و مبارزه يا تأثير بر آن‌ها حساب باز كرد.

به هر رو، آن‌چه كه هنوز مي‌توان بر مبناي آموزه‌هاي جمهوري‌خواهان بدان باور داشت امكان پيش‌برد برخوردي فعال و پويا به امورِ زن

برداشتي انحرافي

جامعه‌ي مدرن با ارتقاي كوشندگي، موفقيت و فرديت به سطح سه ارزش اصلي عصر، راه را بر درك از پويندگي به‌مثابه‌ي يك ارزش بنيادين بسته است. اين سه مفهوم گاه آن‌گونه به‌كار برده مي‌شوند كه گويي به كليت اجزاي و ابعاد پويندگي اشاره دارند. اما كافي است تا به تعريفي كه به‌طور معمول از آن‌ها ارايه مي‌شود توجه كنيم تا مشخص شود كه در برگيرنده‌ي چيزي جز دركي محدود و يك‌جانبه از پويندگي نيستند. كوشندگي آن‌گونه كه وبر و پارسونز معناي آن‌را مشخص ساخته‌اند به‌معناي تلاش پيگير در جهت رسيدن به هدفي معين يا انجام وظيفه‌اي است كه انسان به‌عهده گرفته است. هدف يا وظيفه اين‌جا امري داده شده است و مهم پيگيري سرسختانه‌ي آن است. همين پيگيري نيز انقياد را در پي دارد. تلاش و ذهنيت انسان حول رسيدن به‌هدفي معين ولي بسيار معمولي متمركز مي‌شود. كوشندگي نه به‌معناي سرزندگي و خلاقيت كه به‌معناي سرسپردگي به غايتي معين و عطف تمامي توجه به آن است. به همين‌سان موفقيت اشاره به تحقق يك هدف يا آرمان معين دارد. مضمون يا ارزشِ هدف و آرمان اين‌جا مهم به‌شمار نمي‌آيد. مهم تلاش در جهت رسيدن بدان و متحقق ساختن آن است. موفقيت به‌ضرورت تلاشي سازمان‌يافته و دقت‌نظر را مي‌طلبد اما در نهايت، امر رسيدن به مقصد به امر چگونگي رسيدن به آن مشروعيت و اعتبار مي‌بخشد. به اين خاطر بايد هم‌زمان بر كوشندگي تأكيد شود تا موفقيت به هر نوع عملكردي مشروعيت نبخشد. با اين حال موفقيت در خود و بر اساس غايت تحقق يافته معنا پيدا مي‌كند. مهم نتيجه است و نه فرآيندي كه بدان منتهي مي‌شود.

مفهوم فرديت را بايد در پس‌زمينه‌ي كوشندگي و موفقيت درك كرد. شخص با تلاش پيگير و كسب موفقيت به استقلال و خودكفايي دست مي‌يابد. در درك معمولِ جوامع مدرن از فرديت، شخص در مبارزه با ديگران، با كسب استقلال و خودكفايي به فرديت مي‌رسد. شخص نه به اتكاء و كمك ديگران كه به‌وسيله‌ي جدا ساختن راه خود از آن‌ها و متمايز ساختن خويش هويت و مقام خاص خود را مي‌يابد. از اين لحاظ در جهان مدرن اين همه خودساماني و خودانگيختگي مورد تأكيد قرار گرفته، و فرديت امري مرتبط با به‌دست آوردن دركي شخصي از جهان و ارزيابي امور بر مبناي ارزش‌ها و باورهاي شخصي معرفي شده است. شخص نيز عملاً چاره‌اي جز اتخاذ رويكردي فردي به امور ندارد. مقام و منزلت او بيش از پيش بر مبناي خصوصيات شخصي و درجه‌ي موفقيت شخصي خود او سنجيده مي‌شوند. بدون شك هيچ‌كس از چنان توان و امكاناتي برخوردار نيست كه بتواند خود سرنوشت، ويژگي‌ها و جايگاه خود را رقم زند. در جامعه‌ي مدرن مهم اما آن است كه شخص حداكثر تلاش را در جهت رقم زدن سرنوشت و خصلت‌هاي خويش و هم‌چنين متمايز ساختن خود از ديگران به‌خرج دهد.

در مقايسه، پويندگي به‌معناي شكوفا ساختن خود به‌وسيله‌ي حضور فعال و پيگير در عرصه‌هاي گوناگون زندگي اجتماعي است. پويندگي در برگيرنده‌ي حد معيني از خودساماني و استقلال است اما مهم‌ترين وجه آن‌را عدم ايستايي و فراروي (از هر موقعيت موجود يا به‌دست آمده‌اي) تشكيل مي‌دهد. در حالي‌كه فرديت شخص را در چارچوب هويت و وجودي معين گرفتار مي‌سازد پويندگي شخص را از هر قيد و بندي رها مي‌سازد. شكوفايي غايتي عملاً غيرقابل تحقق است. شخص بايد بكوشد تا در بستر تلاش و سرزندگي بدان دست‌يابد. پندار دست يافتن بدان و بازايستادن از تلاش و جست‌وجو ضربه‌اي كارا به‌آن وارد مي‌آورد. انساني مي‌تواند خود را شكوفا احساس كند كه نه فقط داراي مهارت‌ها و رويكردهاي معيني باشد بلكه به‌طور مداوم در پي هدف‌هايي جديد و والاتر باشد.

در جوامع مدرن، پويندگي ارزشي منفي نيست. اهميت آن نيز ناديده گرفته نمي‌شود. اما فقط به‌شكل كوشندگي و معطوف به موفقيتي كه در نهايت فرديت را براي شخص به ارمغان مي‌آورد مطلوب به‌شمار مي‌آيد. جامعه از آن در هراس است كه پويندگي كاركرد نهادهاي اجتماعي، اقتصادي و سياسي را به‌وسيله‌ي به‌چالش خواندن انظباط و تمركز اقتدار با مشكل روبه‌رو سازد. ولي از آن‌جا كه جامعه‌ي مدرن استوار بر نهادهايي كارا و متحول است كسي نمي‌تواند به امر پويندگي بي‌اعتنا باشد. جامعه نيازمند كنش‌گراني است كه بتوانند به‌طور مداوم خود را با شرايطي متحول سازگار كنند و اهدافي از پيش تعيين شده را با دقت و هوشياري پيش برند. به اين دليل برداشتي محدود از پويندگي به‌سان يك ارزش فرا افكنده شده است.

‌ويژه گي‌ها

با توجه به نكات فوق بايد ويژه گي‌هاي پويندگي را به‌دقت مورد توجه قرار داد. مهم‌ترين ويژه گي‌هايي را كه با در نظر گرفتن بحث‌هاي مطرح در نظريه‌هاي اجتماعي معاصر مي‌توان براي آن برشمرد عبارتند از: الف) گوناگوني حوزه‌هاي فعاليت و علاقه، ب) هدفمندي، ج) اقتدار، د) سرزندگي، هـ) كنجكاوي، و) گشودگي.

الف) با توجه به بحث‌هاي ماركس درباره‌ي شرايط آرماني زندگي اجتماعي مي‌توان گفت كه گوناگوني حوزه‌هاي فعاليت و علاقه بهترين نمودار اشاعه‌ي پويندگي به تمامي گستره‌ي زندگي و وجود شخصي است. هيچ يك از ما فقط در يك حوزه‌ي زندگي فعال نيست. كار، تفريح، امور خانوادگي و علايق سياسي، اجتماعي و فرهنگي اجزاي گوناگون زندگي هر يك از ما را شكل مي‌دهند. اما ما به‌طور معمول به يكي (يا تعداد اندكي) از اين حوزه‌ها به‌سان حوزه‌ي اصلي فعاليت مي‌نگريم و در بقيه‌ي حوزه‌ها بنا به ضرورت يا به‌روال عادت شركت مي‌جوييم. به‌طور معمول نيز اجازه داريم تا در يك حوزه‌ي معين نه تنها فعال كه بسيار سرزنده و پويا باشيم. تا حدي نيز به همين خاطر در بسياري از حوزه‌ها ناهشيار، بي‌انگيزه و خمود حضور مي‌يابيم و در نهايت رضايتي از فعاليت‌ها و زندگي خود به‌دست نمي‌آوريم. تنوع حوزه‌هاي فعاليت و علاقه كمك مي‌كند تا بتوانيم كليت زندگي اجتماعي را بر مبناي شور و علاقه‌ي خود سازمان دهيم و كم‌تر بر مبناي ضرورت و عادت فعاليتي را پيش بريم.

گوناگوني حوزه‌‌هاي فعاليت و علاقه هم‌چنين شاخص وجود كنش‌گري است كه با شور و علاقه زندگي مي‌كند و هيچ‌گاه خود را محدود به حوزه‌اي معين - حوزه‌ي در نظر گرفته شده براي او - نمي‌سازد. چنين كنش‌گري زندگي‌اي آكنده از آزادي و پويندگي خواهد داشت. بدون شك فرد مي‌تواند تلاش خود را بر حوزه‌اي معين متمركز سازد و به نتايج بارزي در آن زمينه دست يابد. اما مشكل آن است كه در آن‌صورت او نگرش و مهارتي تك ساحتي پيدا مي‌كند و مجبور خواهد بود بخشي از زندگي خويش را اختصاص به اموري دهد كه از آن‌ها درك و شناخت دقيقي ندارد و در نتيجه مجبور است برخورد منفعلانه داشته باشد.

ب) هدفمندي به‌معناي دنبال كردن علايق و فعاليت‌هاي خود با هوشياري و دقت‌نظر است. همان‌گونه كه وبر و پارسونز مشخص ساخته‌اند مهم نه متحقق ساختن هدف كه كوشش در زمينه‌ي متحقق ساختن آن است، در عين حال كه كوشش فقط آن‌گاه نشان از پويندگي دارد كه معطوف به هدفي معين باشد. كوشش محضِ غير هدفمند را نمي‌توان امري مرتبط با پويندگي دانست. فعاليت بر حسب عادت يا به‌خاطر بر آوردن انتظارات اشخاصي معين يا صرفاً براي متحقق ساختن هدفي داده شده را نمي‌توان امري ارزشمند برشمرد. شخص مي‌بايست خود بر مبناي اعتقاد به ارزشمندي هدف دست به كوشش زند. او بدون علاقه و اعتقاد نخواهد توانست هوشيار و سرزنده امر متحقق ساختن هدف را دنبال كند. مهم كوشش صرف نيست. كنش‌گر بايد بتواند از تمامي ذوق، مهارت و دانش خود بهره جويد. در يك كلام در كوشش نشأت گرفته از ضرورت و عادت نمي‌توان برخوردي پوينده به امور داشت.

به هر رو، اين نكته را نبايد فراموش كرد كه هدفمندي فقط يكي از ويژگي‌هاي پويندگي است. تمركز تمامي نيرو و امكانات بر امر رسيدن به هدفي (يا اهدافي) معين فرد را از توجه به حوزه‌هاي گوناگون زندگي باز مي‌دارد و او را تبديل به انساني تك‌ساحتي مي‌كند. هدفمندي فقط در زمينه‌ي رسيدن به غايت‌هاي انتخاب شده معنامند است. انتخاب اهداف امري در خود معنامند و مهم است. فرد بايد در اين زمينه نيز كوشا و فعال باشد تا بتواند زندگي پرباري را پيش بَرد.

ج) اقتدار در برخورداري از توان و امكانات لازم براي برآورده ساختن خواست‌ها و اهداف خود عينيت مي‌يابد. كسي از اقتدار برخوردار است كه بتواند تصميم‌هاي خود را آن‌گونه كه خود مي‌خواهد به مرحله‌ي اجرا درآورد. در اين رابطه او بايد از توان و امكانات لازم و هم‌چنين اختيار استفاده از آن‌ها برخوردار باشد. در اين رابطه نكته‌اي كه جمهوري‌خواهان همواره به طرح آن توجه نشان داده‌اند بايد مورد تأكيد قرار گيرد و آن اين‌كه شخص آن‌هنگام به پويندگي دست مي‌يابد كه نه تنها از امكانات لازم برخوردار باشد بلكه با اعتماد به‌نفس و رغبت تمام توان و امكانات خود را در خدمت متحقق ساختن اهداف و خواست‌هاي خويش به‌كار گيرد. بدون بهره‌مندي از امكانات لازم عملاً نمي‌توان كاري را به انجام رساند وعدم استفاده از توان و امكانات موجود نشان از رخوت و سستي يا بي توجهي به امر قرار گرفته در دستور كار دارد.

توان و امكانات هر كس محدود است و هيچ‌كس نمي‌تواند تمامي آن‌چه را كه ضروري است در خدمت رسيدن به خواست‌ها و اهدافي معين به‌كار گيرد. وانگهي تمامي توان و امكانات را نمي‌توان بر چند خواست و هدف معين متمركز ساخت. همواره مي‌بايست به ذخيره‌اي براي امور حاشيه‌اي و حوادث غير مترقبه دسترسي داشت. با اين‌همه نبايد فراموش كرد كه توان و امكانات، منابعي قابل بازسازي هستند. در فرآيند كوشش و فعاليت منابع مصرف شده را مي‌توان دوباره بازآفريد؛ انگيزه‌ و شوري نو براي پيگيري خواست‌هايي جديد به‌دست آورد و به امكاناتي جديد به‌جاي امكانات مصرف شده دست يافت. همان‌گونه كه برآوردن نياز، نياز جديد مي‌آفريند، كاربرد توان و امكانات، توان و امكانات جديد مي‌آفريند. بدون شك در مورد امكانات مادي به‌سختي مي‌توان چنين دريافتي را داشت. محدوديت‌هاي ماديِ اقتصادي و اجتماعي را نمي‌توان به نيروي اراده از ميان برداشت و سهمي فزون‌تر را به خود اختصاص داد. حتي كارگري با انگيزه، سرزنده و هوشيار نمي‌تواند امكانات مادي گروه‌هاي مرفه جامعه را از آن خود سازد. در اين زمينه بايد پذيرفت كه پويندگي تا هنگامي كه حد معيني از برابري در جامعه استقرار نيافته باشد همواره با مشكل و مانع روبه‌رو است. گروه‌هاي محروم هيچ‌گاه نمي‌توانند همانند گروه‌هاي مرفه امكانات مادي خود را پي‌درپي مورد بازسازي قرار دهند. آن‌چه آن‌ها مي‌توانند انجام دهند استفاده‌ي بهينه از امكانات مادي خود و حداكثر بهره‌جويي از توان و امكانات اجتماعي خود است.

د) سرزندگي را مي‌توان با توجه به نظريه‌ي دوركهايم درباره‌ي آيين‌ها پديده‌اي برخاسته از شوريدگي دانست. شوريدگي در فرآيند شركت در آيين‌هاي اجتماعي حاصل مي‌شود. شخص، در پس زمينه‌ي ايفاي نقش در آيين‌هاي اجتماعي، خود را رها از وجود خُرد و محدود شخصي خويش، به‌سان بخشي از كليتي استعلايي، اجتماعي، حس مي‌كند. چنين حسي به او شور مشاركت فعال در عرصه‌هاي گوناگون زندگي اجتماعي، عرصه‌هايي كه گاه در خود خسته كننده هستند، مي‌بخشد. در يك كلام، در درك دوركهايم سرزندگي به‌گونه‌اي خودبه‌خودي به‌دست نمي‌آيد بلكه در فرآيند مشاركت در آيين‌هاي اجتماعي زاده و شكوفا مي‌شود.

‌در اين‌كه مشاركت فعال درآيين‌هاي اجتماعي سرزندگي را بارور مي‌سازد شكي نيست ولي اين نكته را مي‌توان كم و بيش در مورد تمامي فعاليت‌هاي اجتماعي اظهار داشت. با كاسته شدن از نقش آيين‌ها در زندگي اجتماعي مدرن، اشخاص بيش از پيش به آن احتياج دارند كه حوزه‌هايي را بيابند كه بتوانند خود انگيخته، بر مبناي ذوق و علايق شخصي، در آن‌ها نقش فعالي را به‌عهده گيرند.

‌به هر رو، مفهوم سرزندگي به تركيبي از هوشياري، فراروي و حفظ علاقه به حوزه‌هاي فعاليت اشاره دارد. هوشياري از آن‌رو كه بهره‌جويي از فرصت‌ها و امكانات را ممكن مي‌سازد؛ حفظ علاقه به اين خاطر كه به‌گاه مواجهه با مشكلات از درغلطيدن به انفعال و افسردگي جلوگيري به‌عمل آيد؛ و فراروي به آن جهت كه مانعي جدي را در مقابل محبوس شدن در چارچوبي معين ‌ايجاد مي‌كند. به‌طور خلاصه، انسان سرزنده كسي است كه نه تنها هر وضعيتي را فرصتي براي پيشبرد خواست‌ها و اهداف خود مي‌بيند بلكه در هر فرصت ممكن، با توجه به شرايط، اهدافي نو را براي خود تعيين مي‌كند. ‌سرزندگي را بايد از فرصت‌طلبي و عدم جديت متمايز ساخت. چه بسا كه زندگي روزمره و فعاليت در گستره‌ي نظام مسلط اجتماعي انسان را به فرصت‌طلبي سوق دهد و او را برانگيزد كه با سبك‌بالي دشواري‌هاي زندگي را از سر باز كند. در اين رابطه، شخص سعي مي‌كند در تمامي موقعيت‌ها لحظه‌اي از تلاش و فعاليت باز‌نماند و با استفاده از تمامي امكانات منافع و اهداف خويش را برآورده سازد. آن‌چه سرزندگي را از چنين رويكردي متمايز مي‌سازد همانا فرار‌روي است. انساني را مي‌توان سرزنده دانست كه همواره بتواند از آن‌چه كه خود براي خويش تعيين كرده يا جامعه براي او در نظر گرفته‌ ‌است فراتر رود. چنين شخصي با ثبات و تكرار ميانه‌اي ندارد و هميشه آماده است حوزه‌هاي نو فعاليت و تجربه را بجويد. حوزه‌هاي نو نيز نه به‌صرف تفاوت (با حوزه‌هاي قديمي) كه به‌خاطر ارايه‌ي شناخت، دانش و انگيزه‌اي جديد براي او مهم به‌شمار مي‌آيند. سرزندگي به‌نحو خاصي پديده‌اي خودبازسازنده است. شخص سرزنده مدام حوزه‌هايي از فعاليت را مي‌جويد كه بتواند در آن‌ها سرزندگي خود را حفظ كند.

هـ) كنجكاوي در علاقه به جهان و شناخت و تجربه‌ي آن تجلي مي‌يابد. از اين لحاظ بايد آن‌را بر مبناي آن‌چه وينيكت در مورد بازي به ما آموخته با برخوردي باز و آزاد به جهان مرتبط دانست. پي بردن به راز امور وجهي از آن‌را رقم مي‌زند، اما وجه ديگر آن تجربه‌ي ابعاد متفاوت جهان و زندگي است. به اين خاطر كنجكاوي امري صرفاً نظري نيست بلكه داراي وجهي عميقاً عملي است. ويژگي بارز آن نه غلبه بر ناداني يا حتي پذيرش آن بلكه تجربه‌ي جهان و زندگي در گسترده‌ترين و عميق‌ترين شكل آن است. ستيز با ناداني و پذيرش آن به‌صورت حيرت در مقابل رازوارگي و پيچيدگي امور، هر دو، از رويكرد فرهنگي خاصي نشأت مي‌گيرند. اولي رويكردي غربي و مدرن است و در نهايت تسلط بر جهان و جامعه را مي‌جويد، دومي رويكردي شرقي و كم و بيش سنتي است و به‌جاي تسلط حيرت را مي‌جويد. در هر دو مورد برخورد با ناداني از جايگاهي محوري برخوردار است. در مقايسه، كنجكاوي امري صرفاً مرتبط با ناداني نيست، بلكه بيش از هر چيز نشان از شيفتگي به ديگري و شناخت و تجربه‌ي آن دارد.

كنجكاوي بنيادي است كه پويندگي بر آن استوار است. بدون آن انسان از شور لازم براي ورود به عرصه‌هاي‌نو فعاليت برخوردار نخواهد بود. ولي در عين حال كنجكاوي بدون سرزندگي و علاقه به شناخت و تجربه‌ي امور امري ناممكن است. برون جستن از خود و كناكنش با جهان نفي روال داده شده زندگي را به همراه دارد و اين بدون شور و انگيزه‌ي قوي ممكن نيست.

و) گشودگي را بايد اين‌جا به‌معنايي كه جورج هربرت ميد و ديگر پراگماتيست‌ها از آن مستفاد كرده‌اند، يعني به‌معناي تحول پذيري و تاثير‌پذيري از يك‌سو و شور هم‌دلي و هم‌كاري از سوي ديگر درك كرد. تحول‌پذيري شرط لازم تجربه‌ي عرصه‌هاي جديد، و تأثيرپذيري شرط لازم فراگيري و تطور است. بدون آن‌ها نمي‌توان سرزندگي و علاقه‌ي خود را به فعاليت در عرصه‌هاي گوناگون حفظ كرد. شور هم‌دلي و هم‌كاري، به‌نوبت خود، پيش‌شرط حيات پوياي اجتماعي است. هم‌دلي شخص را به عكس‌العمل در مقابل وضعيت ديگران مي‌كشاند و شورِ هم‌كاري او را معطوف به مشاركت در كنش‌هاي جمعي مي‌سازد.‌همان‌گونه كه يك جامعه‌ي‌متحول و پويا بايد جامعه‌اي باز باشد، شخص متحول و پويا نيز بايد شخصي باز باشد. در مورد جامعه، باز بودن به‌معناي وجود گرايش‌ها و برداشت‌هاي گوناگون است اما چنين دريافتي را نمي‌توان از انسان انتظار داشت. گرايش‌ها و برداشت‌هاي گوناگون (از جهان و زندگي) شخص را از اتخاذ تصميم و پيش‌برد كارهاي خويش باز مي‌دارند. مهم در رابطه با انسان انعطاف نسبت به تحولات، پذيرش نظريات جديد، فراگيري و تغيير دريافت‌ها و بينش‌ها است. باز بودن انسان داراي بُعدي اجتماعي نيز هست. در اين زمينه باز بودن به‌معناي برخورداري از شور ايجاد رابطه و مشاركت در فعاليت‌هاي جمعي است.

در مجموع، پويندگي رويكردي فردي- اجتماعي است. فقط به‌سان عضو سرزنده‌ي جامعه، برخوردار از توان و امكانات كافي، فرد مي‌تواند برخوردي پويا با امور داشته باشد. در خود و براي خود كسي نمي‌تواند برخوردي پويا با امور داشته باشد. در جامعه‌اي بسته، ايستا و يك‌سره پايگاني (سلسله مراتبي) امكان اتخاذ رويكردي پويا به امور وجود ندارد. نه عرصه‌اي براي آن وجود دارد و نه فرد مي‌تواند به‌سان عنصري آزاد و سرزنده نقشي در برپايي چنين عرصه‌هايي ايفا كند. فرد فقط مي‌تواند در مبارزه با چنين وضعيت بسته و ايستايي به پويايي دست يابد و مشخص است كه چنين پويايي‌اي كاملاً محدود و يك جانبه است.

در اين‌كه حتي در بسته و ايستا‌ترين شرايط مي‌توان برخوردي پويا با امور داشت شكي نيست. اما تا آن‌هنگام كه چنين برخوردي بُعدي (تا حد معيني) عمومي پيدا نكرده و گشايشي را در باورهاي عمومي و ساختار اجتماع پديد نياورده است نمي‌توان به شكوفايي آن اميدي بست. به اين خاطر مي‌توان گفت كه پيش‌شرط شكوفايي ِ پويندگي، خودِ پويندگي است. تا زماني كه انسان‌ها خود برخوردي فعال و خلاق با امور را پيش نگيرند گشايشي در گستره‌ي اجتماع يا باورهاي عمومي پيش نمي‌آيد.

در جامعه‌ي مدرن نمي‌توان از عدم وجود زمينه‌اي مناسب براي شكل‌گيري برخوردي فعال و خلاق با امور شكايت داشت. جامعه‌ي مدرن خود چنين برخوردي را از همه طلب مي‌كند اما انتظار دارد كه افراد آن‌را به‌صورتي محدود، در خدمت پويايي نظام اقتصادي (و تا حدي اجتماعي)، جامعه به‌كار گيرند. اين برداشت محدود و يك‌جانبه خود تبديل به يكي از اصلي‌ترين عوامل بازداشتن افراد از اتخاذ رويكردي پويا به امور شده است. بدون شك نقد راديكال آن مي‌تواند راه‌گشاي حركت در زمينه‌ي اتخاذ رويكردي فعال به اموري باشد. ولي اين نكته را نبايد به‌فراموشي سپرد كه اين نقد راديكال بايد يكي از مهم‌ترين و بنيادي‌ترين اجزاي ايدئولوژي حاكم بر جامعه‌ي مدرن را نشانه گيرد.

 

 

پي‌نوشت‌ها:

 

1- نگاه كنيد به بحث‌هاي اكسل هونز در:

Nany Fraser and Axel Honneth, Redistribution

. |2003 , London: Verso,?or Reognition

 

2- نگاه كنيد به:

Taylor, Philosophial Arguments, ambridge

.1995 harles Mass.: Harvard University Press,

 

 

 

 

December 25th, 2005

• برگردان: ا. م. شیرینظریه استالینی انقلاب جهانی
• ناصر اصغرینكاتی درباره افزایش حداقل دستمزد
• داکترسخی اشرف زی سیدکاغذفرقه وهابی در کشور های عقب مانده,دستنگروبی سواد
• سید احمد ضیا نوریحضرت عیسی مسیح علیه السلام
• نویسنده : مهرالدین مشیدچگونه می توان ملت شد و هویت مقتدر ملی پیدا کرد
• امان ریاضتآدم مرده است بگذار بنی آدمان همین باشند
• جاویدفرهادسه مقوله دریک گفتمان
• امیر هوشنگ اطیابیدر بزرگداشت نلسون ماندلا چه حقایق تاریخی‌ای پنهان می‌شود؟
• محمد عوض نبی زادهمرحوم فرقه مشرفتح محمد خان میرزاد یکی ازمنادیان آزادی وعدالت
• نویسنده : مهرالدین مشیدهیچ تهاجمی مقدس نیست و هر اشغالی توجیه ناپذیر است
• نویسنده : دکتور طاوس وردک از خود بګویید و راجع به خود بنویسید
• نگارنده : زلمی رزمیاعلامیه جهانی حقوق بشر
• گزارنده به دری: عزیز آریانفر(کوشانی ها، کانگیویی ها، ، سابری ها، کروات ها و...)
• برونو دروسکیمارکس، لنین، بلشویک ها و اسلام
• نویسنده : دکتور طاوس وردک فساد اداري ، مسموم کننده مردم افغانستان
• زمان ( مراد )«قرار و فرار شاهِ ما»(1)
• سیامک ستوده آیا ماندلا در مبارزه بر علیه آپارتاید به توده ها تکیه کرد؟
• علی صدارت ابهام در لائیسیته و مذهب شیعه
• دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر نوشته از ع. بصیر دهزاد
• تُخارهاگزارنده: عزیز آریانفر
• محمد عوض نبی زادهنجف بیگ شیرویکی ازقربانیان عهد شکنی کوچیهای مهاجم
• سلیمان کبیر نورینماد جاویدان و پیروزمندانه ی آزادی و برابری انسانی
• محمد ضیا ضیاجمهوری دموکراتیک سخن
• نظر برهاندر جاودانگی تاریخ ومردی از افریقای جنوبی نلسون ماندیلا
• نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت پشتون ها
• زمان هوتکدهم دسمبرروز جهانی حقوق بشر
• علی رستمینلسون رولیهلاها ماندلا پدرمعنوی مردم افریقای جنوبی درگذشت
• عزیز آریانفرکشاکش در آسیای میانه
• ناصر اصغریدرباره آنارشیسم پرودون و باكونین
• نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت پشتون های آنسوی خط
• حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
• وصیت امام احمد ابن حنبل برای پسر خود در روزی عروسی اش !الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«
• گزارنده به پارسی دری: عزیز آریانفرمیهن نخستین و ریشه های هندواروپایی ها، فینی ها و اگورها 1و تورک ها
• داکتر سخی اشرف زی سید کاغذ خط مش سیاسی ,اقتصادی واداری حکومت کرزی به ناکامی گراید
• حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
• نویسنده : مهرالدین مشیدحماسۀ استثنایی تاریخ
• فرامرز دادورجایگاه جنبش چپ در اپوزیسیون دمکراتیک
• لیکونکي : دکتور طاوس وردک دافغانستان د سرتاسري بحران دنجات لاره
• بګرامیوال ـ از المانتبلیغات ریاکاران خود فروخته ماویست
• حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
• نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
• ترجمه توسط حمید محویاسلام ترسائی : مذهب از دیدگاه واقعی مارکسیسم
• جلال بايانی کاوشگرتروريســــــــــــت شــــــناخته شــــده حسن اميری
• دکتور طاوس وردک د اقتصادی اوسیاسي ونډې دوام
• داکتر سخی اشر ف زی سیدکاغذچراعیسویت درتضاد با جهان اسلام قرارگرفت؟
• افاده حقوقی از جلال بايانیدفاع از حق مشروع حقوقی خود هم قطاران خود
• لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکولې امریکا د افغاني طالبانو یو لیډر مړ نه کړو
• محمد عوض نبی زادهابراهیم خان گاوسوارنمادی ازمبارزات داد خواهانه برضد استبداد
• مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
• دکتور طاوس وردک د اقتصاد او سیاست ونډه په جنګ کې
• لیکونکۍ : دکتورطاوس وردک کرکه ( نفرت )
• ناصر اصغرینگاهی به كنگره فدراسیون كار آمریكا
• دکتور طاوس وردک په اطلاعاتی مواردو کې د سوق او اداری اصول
• ترجمه: محمد پورهرمزاندربارهٔ کئوپراسیون
• دکتور طاوس وردک د محوري سازمان ستراتیژي
• الحاج امــیـن الـدیــن سعـیـدی – سعید افـغــانیمصافحه زن با مرد نامحرم !
• دکتور طاوس وردک د ستراتیژۍ بل ډول درهبر او مدیر کړه وړه دي
• الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«جنتری عبادتی سال
• نظرمحمد مطمئنامريکايې پوهنتون او برتانوي پوځي اکاډمي
• خلیل ودادمصئو نیت قضایی نظامیان شوروی و ضمانتهایی که افغانستان میخواست
• نوشته کریم پوپل صحت و سلامتی درافغانستان
• دکتور طاوس وردک بیړنۍ ، د ډار او مجبوریت ستراتیژي
• محمد عوض نبی زاده ملا خداداد لورانی یکی ازرهبران جنبش دهقانی درکشور
• مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
• نوشته از ع. بصیر دهزادپاسخ و توضیح بر سوالات محترم داکتر سید عبد الله کاظم
• نوشته کریم پوپلادیان ابراهیمی یا یکتا پرستی
• دکتور طاوس وردک د جنګو علتونه کوم شیان دی
• دکتور طاوس وردک جنګ څه ته وايي
• نیش ِ بی بی سی ، نه از ره کین است !
• سید احمد ضیا نوریعید سعید قربان بر مسلمین جهان مبارک باد
• نویسنده : مهرالدین مشیدحج تجسم عینی توحید و قربانی نماد ایثار و توجه به اصل اقتصاد است
• ستراتیژی څه ته وایی او ولې سیاسیون دغه اصطلاح ډیره استعمالويلیکونکۍ : پوهندوی جنرال ارکانحرب دکتور طاوس وردک
• شباهنگ راددر چهل وششمین سالگرد جانباختن چه گوارا
• اسماعیل هوشیارنوبل و شیخ حسن روحانی !
• نویسنده : مهرالدین مشیدرابطۀ طالبان و القاعده ناشکستنی است
• صبا راهیگوسفند های مشنگ
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حج نیابتی
• ارسالی صمیمیاز تقسیم به دست متفقین تا آلمان متحد
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حج بعد از مرگ
• الماس فرضیپیرامون اقلیت مذهبی یارسان (اهل حق)
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حــج رفـــتـن تکراری!
• نویسنده : مهرالدین مشیدنیایش کانون عبادت و عصیانی خودجوش و آگاهانه
• فرزاد رمضانی بونشنگاه ترکمنستان به افغانستان، از تلاش برای اجرای تاپی تا میانجیگری در مذاکرات صلح
• خلیل ودادفراز و فرود مناسبات هالند افغانستان
• الحاج امـیـن الـدیــن» سعـیـدی ــ سعید افـغــانی«در جنت عبادتی وجود ندارد!
• شباهنگ رادانساندوستی سرمایه ریاکارانه است
• نصرت شادلیبرال ها و بن بست کاپیتالیسم – دمکراسی
• علی رستمیخردستیزان قرن بیست ویکم
• سلیمان راوشجشن مهرگان
• ارسالی صمیمیمقبره 2600 ساله در ايتاليا كشف شد
• نظرمحمد مطمئنزموږ له پاره وياړ! د ټوپکوالو له پاره کباړ!؟؟؟
• رسول پويانجايگاه حقوق تعاملی در نظام حقوقي و قضايي افغانستان
• فرزاد رمضاني بونشدستاوردها وچالش هاي شورای کشورهای ترک‌زبان و نقش برادر بزرگتر تركيه
• نویسنده : مهرالدین مشیدسنت گرایی طالبان به مثابۀ انحطاط فرهنگی ضربه یی بر پیکر اسلام
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اهل تسویف
• تتبع ونگارش : الحاج امین الدین « سعـیـدی »آیا جایز است بگوئیم فلان شخص شهید است؟
• خلیل الله عالم پیش نویس تولید نیروی برق در افغانستان است
• پروفیسر عبدالصبور فروزان نگاهی به کنفرانس مس عینک
• دوکتور صلاح الدین سعیدي – سعید افغانينمونه های ازمنابع آزادی، حاکمیت قانون ودیموکراسی واقعی!
• نویسنده : مهرالدین مشیدروشنفکران راستین نسل سوگوار در هر برهه یی از تاریخ
• عتیق الله مولوی‌زادهجمعیت اسلامی و فقدان رهبری
• مترجم: ا. م. شیریمبادله وامهای معوقه، یا تسلیحات مالی کشتار جمعی
• دکتر بیژن بارانشکنجه و استبداد
• نصرت شادفلسفه انقلابی ، حرافی ، سفسطه و شارلاتانیسم روشنفکری نیست
• الحاج امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »ادرار بصورت ایستاده
• ادیب معصومی آزادي عقيده ، اندیشه وبیان حق طبیعی هر انسان است
• مترجم: ا. م. شیریبازیهای پشت صحنه با طلا: در انتظار شکست بزرگ(۲)
• مترجم: ا. م. شیریبازیهای پشت صحنه با طلا: در انتظار تحول بزرگ(۱)
• نویسنده : مهرالدین مشیددرد های استخوان سوز بیگانگی با سنت و ناآشنایی با تجدد
• نصرت شاداقتصاد سیاسی چپ ؛- محتوا ، شعار و امید
• نویسنده : مهرالدین مشیدمدرسه های دینی خاستگاۀ اصلی طالبان، ابزاری در دست آی اسی آی
• شباهنگ رادمفهوم انقلاب از نگاهِ اپوزیسیون چپ
• الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »صـدقـه فطر روزه
• نویسنده : مهرالدین مشیدفرهنگ سنتی و قبیله یی ( درسرحد) سکویی برای پرش استعماردرمنطقه
• عبدالواسع غفاریسیرانکشاف فوندامیتالیزم اسلامی دربسترآرام اروپا وامریکا
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت 5
• مترجم: ا. م. شیریجهاد گزینشی
• نویسنده: مهرالدین مشیدنماز نماد یگانگی، عدالت و آزادی تفکر و بیکرانگی اندیشه در اسلام
• الحاج امــیـن الـدیــن سعـیـدی – سعید افـغــانیفدیه غرباء در رمضان
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیق شکل گیری فرهنگ قسمت 4
• فرامرز دادورجنبش کارگری و چشم انداز سوسیالیسم در ایران
• نصرت شادزنان و کالا در فلسفه ساختارگرا یی
• شیرین نظیری فعال حقوق زنانماری کوری مخترع عناصر شیمائی رادیوم و پلوتونیوم
• یونس شاملیآقای علیرضا اصغرزاده در نقد سیدجواد طباطبایی پای لنگی دارد
• سرلوڅ مرادزی د جولای ۱۲ مه، د ملالې یوسفزۍ نړیواله ورځ
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت ۳
• الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »حکم روزه در کشور های اسکندنوی
• الحاجامین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »دندان کشی در رمضان
• رسول پویاننقش هرات در اقتصاد افغانستان
• نصیراحمد -- مهمندماه صیام یا ماه تصفیه وتزکیه
• ارسالی صمیمیگذري بر شهرموزه سن پترزبورگ – از شليك توپ لنين تا شب هاي نقره اي
• نویسنده :مهرالدین مشیدفرهنگ سنتی و قبیله یی در دو طرف دیورند سکویی برای پرش های استعماری
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت ۲
• تهیه و پژوهش از ظاهر دقیق شکل گیری فرهنگ
• شیرین نظیری فعال حقوق زنسیمون دوبووار
• ترجمۀ امیر کشفی«آزاد اندیشی و تبلیغات رسمی
• حمید محوی«ایران، تخریب ضروری» یا جنگ تحمیلی
• اسماعیل هوشیاردو روایت متفاوت با یک نتیجه مشابه !
• فرزاد رمضاني بونشبنيان سازمان فرهنگی هنری فارسي زبانان و همگرايي بيشتر ايران افغانستان و تاجيكستان
• فرزاد رمضاني بونشچالش هاي ساخت طرح كاسا 1000 و آينده همكاري انرژي آسياي مركزي با جنوبي
• نصرت شاد چپ ها و روشنفکران نیچه گرا
• ارسالی صمیمی50 سالگي چايكاي روسي در فضا - پرونده محرمانه اي كه پس از نيم قرن جهاني شد
• ارسالی صمیمیطلاق پوتین تابوی سیاستمداران روس را شکست
• ارسالی صمیمینلسون ماندلا از مبارزه با آپارتاید تا دست و پنجه نرم کردن با بیماری
• عبدالو کیل کوچی روشنگران
• بهروز عارفیاستفان هسل، اندیشمند مقاومت
• طیار یزدان پناه لموکیوضع کنونی و نقش احزاب و اتحادیه های طبقه گارگر و متوسط در جنبش های اجتماعی
• دوکتور بشير افضليبخش دوم مقاله نجات انسان-نمايشنامه
• امین الدین سعیدیخواندن نمازدر محل که تصاویر باشد!
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«داستان عبرت انگیز
• علی صدارتابهام در لائیسیته و سربازان گمنام امام زمان
• مصلح سلجوقیدیموکراسیی کم بند (!)
• اسدالله جعفريامام علي در چشم ودل يار غار رسول الله ابوبكر
• میرعنایت الله ساداتاعتراف یک نویسندۀ ایرانی
• شيرين روشارمیشل فوکو، دولت و فقرای نیک‌سیرت
• شهباز نخعينابرابري، دموکراسي، حاکميت
• برگردان و تبصره از دکتر خلیل وداد با اینهمه منابع غنی آب کشوری کم آب و با آنهمه وقار و آبروهنوز هم سرزمین «بی آب» هستیم
• دوکتور بشير افضلي راه نجات انسان
• صبا راهیجنبش عدم خشونت و خشونت تولید انبوه سلاح های مرگزا !
• عزیز آریانفرآریا، آریانا و آریایی
• نظرمحمد مطمئند اسامه بن لادن ړنګ کور دخالص بابا فامیلۍ
• شیرین نظیریپیدایش نظام مادر تباری در جامعه بدوی
• نوشته الهه افتخاربشر؛ چرا مرتجع و پسگرا و تاریک فکر میشود؟
• عبدالو کیل کوچیغزنی مرکز فرهنگی جهان اسلام
• الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی » یادداشتی : به خطاطي قــرآن کریم به خـــون صدام حسیـن
• سید احمد ضیا نوریعفو یا بخشش
• نوشته کریم پوپلزلمی خلیل زاد
• علی رستمی پرولتاریاومبارزه طبقاتی درجامعه مدرن
• گزارنده: عزیز آریانفراز «پهنه های اریایی» تا افسانه های آذربایجانی
• عبدالو کیل کوچیگناه بیکاری به گردن کیست ؟
• برگردان: شهباز نخعيخط‌ سير يک انقلابی
• برگردان: باقر جهانبانيشکست جنگ برای نفت
• شباهنگ رادکارگران و کودکان کار در اوّل ماه مه!
• شیرین نظیریزن نخستین نگهبان کودک ووسیله تولید نسل بشر:
• نصرت شادفلسفه مارکسیسم و مکاتب بورژوایی
• برگردان و تبصره از دکتر خلیل ودادنگاهی به گذشتهء ترانسپورت در افغانستان
• نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های بیرون فرهنگی و درون فرهنگی جاده صافکن مداخله و تجاوزقسمت سوم
• به قلم الهه افتخار روشنفکری : روشنفکری دینی است و یا دینی و غیر دینی ندارد!
• ترجمه: ا. م. شیریُردار طلائی سیاست چینی (۲)
• داکترسخی اشرف زی سیدکاغذنشر ارقام واهی توسط دایرهً المعارف افغانستان
• لیکوال : ننګیالی بڅرکیغزنی په اسني وخت کي داسلامي تمدن دپایتخت په توګه
• نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های بیرون فرهنگی و درون فرهنگی جاده صافکن مداخله و تجاوزقسمت دوم
• ترجمه: ا. م. شیریبُردار طلائی سیاست چینی (۱)
• نصرت شاد قرن بیست ؛ از فروید تا لوکاچ
• ترجمه: ا. م. شیریطلا: بازگشت به دنیای پول(۲)
• میر عنایت الله ساداتتحقق مشی ملی
• سید احمد ضیا نوریفشرده ی از زندگینامه خداوندگار عشق و عرفان حضرت مولانا (رح) وگذری بر آیین رقص سماع
• نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های فرهنگی در سطح ملی زمینه ساز عمیق تر ساختن فرهنگ های محلی
• لیکونکۍ : دکتور طاوس وردک دعسکری مکلفیت دوه کلنه دوره
• ترجمه: ا. م. شیریطلا: بازگشت به دنیای پول(۱)
• مترجم: ا. م. شیریجنگ اقتصادی: بهترین دفاع، حمله است(۲)
• اسماعیل هوشیاردروغ سیزده به انتخاب خودتان !
• نصرت شاد ما و جامعه شناسان لیبرال غرب
• مترجم: ا. م. شیریجنگ اقتصادی: بهترین دفاع، حمله است(۱)
• شیرین نظیرینقش زن درپروسه تولید دردوره پیش از تاریخ:
• ترجمه توسط حمید محویبازگشت مبارزۀ طبقاتی
• نویسنده : مهرالدین مشیداز قبض و بسط تیوریک شریعت تا قبض و بسط اسلام گرایی
• نویسنده : مهرالدین مشیدزبان، ادبیات و فرهنگ را نباید بیشتر سیاسی کرد
• مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپااز دهه هاى ۱٤٤۱ تا ۱٩٥۰
• اسماعیل هوشیارزوایای حسی و لمسی نوروز !
• دوکتورصلاح الدین سعیدي - سعید افغانی بحث بوزینه بودن آدمی!
• نصرت شاددو جامعه شناس
• ارسالی صمیمیمیزبان امسال جشن جهانی نوروز کجاست؟
• عنایت الله پویان ژور خپګان
• علی رستمی جشنهای باستانی نمایانکر همبستگی اقوام وملیتهای تمدن اریایی
• نویسنده: مهرالدین مشیداز قبض و بسط تیوریک شریعت تا قبض و بسط اسلام گرایی
• نوشته از : ع. بصیر دهزادحقوق بشر و جرائم حذف فزیکی ( قتل های سیاسی) بدون پروسه عدلی و قضائی
• مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپا
• آصف بره کیبوداها فرو ریختند، نه آسمان تکان خورد نه زمین
• پيام پرتوىبرده‌داری در عصر مدرن؛ ارزش یک انسان چقدر است؟
• پیشگفتار و ترجمه: ا. م. شیرینمایشی تحت عنوان «بازرسی ذخیره طلای آمریکا»
• شباهنگ رادراه‏اندازی جنگ و تنش، سیاست کنونی امپریالیست‏ها
• سید احمد ضیا نوری روز سیاه و فراموش ناشدنی در تاریخ افغانستان فروپاشی تندیس های بودا
• اسماعیل هوشیارمشکلات چپ ازدرون و دربیرون !
• ترجمه توسط حمید محویامپریالیسم : مبارزه علیه آن و یا در تبانی با آن
• ‏نوشته کریم پوپل تعداد تلفات جنگهای سال 2001-2013 در افغانستان
• فرامرز دادور جایگاه جنبش زنان در ایران
• مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپا
• نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی
• مترجم: ا. م. شیریچاله های سیاه اقتصاد جهانی (بخش دوم)
• نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی قسمت دوم
• ارسالی صمیمیهشت تن از منحوس‌ترین روسای جمهوری آمریکا!
• الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدي – سعید افـغــانـي «مــــدیــنـــﮥ مــنــوره وفــضـایــل آن
• ترجمه توسط حمید محویعلم و فرهنگ در ایران : چالشی برای غرب
• شباهنگ راددر یادمان کمونیست‏های یازده اسفند پنجاه!
• فرزاد رمضانی بونش؛ کارشناس مسائل بین‌المللچرا سازمان همکاری اسلامی منفعلانه عمل می‌کند؟
• برگردان: منوچهر مرزبانيانقرائتی دنیوی از سرشت ستیزه ها
• نوشته از : ع. بصیر دهزاد لایحه (اصولنامه) طالبان آئینه از تحجر و هویت خشن
• نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی
• تتبع ونگارش؛ترجمه وتلخیص:ازحسن پیمانامیرتیمورموئسس سبک اصیل هنرمعماری وحامی فرهنگ ومدنیت آسیای وسطی
• تهیه و ترتیب کننده : انجینر سرور « صالح » مبارز صلح و تفاهم نیک ؛ مولانا استاد « سعید افغانی»
• نصرت شادبورژوازی و روانشناسی شورش توده ها
• غلامعلی بیگدلیاستعفای پاپ و بحران فساد جنسی در واتیکان
• مترجم: ا. م. شیریچاله های سیاه اقتصاد جهانی (بخش نخست)
• اسماعیل هوشیاررابطه هنر؛ سیاست و ایدئولوژی !
• پيام پرتوى چرا بحران رخ ميدهد؟
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی« عقدنــکاح درانــتـریـنـت
• ترجمه توسط حمید محویناسیونالیسم : بیماری روانی ؟
• سفر زن به حج وعمره بدون محرمالحاج امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »
• نصرت شادمارکس جمعبندی فلسفه و تاریخ بود
• مترجم: ا. م. شیریجهان مالی موازی (۲)
• ارسالی صمیمیحمله فضایی - وحشت بارش شهاب سنگ روسیه را فرا گرفت
• مترجم: ا. م. شیریجهان مالی موازی (۱)
• مترجم: ا. م. شیرینشت اطلاعات از صندوق بین المللی پول
• نوشته کریم پوپل افغانستان باید قبل از خروج قوای ائتلاف استفاده از آب دریای آمورا آغاز نماید
• حريف حريفمصئونيت قضائی يا مجوز تداوم جنايات جنگی؟!
• مترجم: ا. م. شیریاطلاعات تکاندهنده در باره سوداگری بانکی بین المللی
• سرلوڅ مرادزید نوبل د سولې جایزه د پښتنې ملالې حق دی
• نویسنده : مهرالدین مشیداز مدرنیسم و اسلام گرایی تا پسامدرنیسم و پسااسلام گرایی
• گزارش‌گران بدون مرزرده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات ٢٠١٣: پس از بهار، امیدهای ناامید شده
• کریم پوپلاستخبارات وفعالیتهای آن در افغانستان
• نویسنده : مهرالدین مشیداز مدرنیسم و اسلام گرایی تا پسامدرنیسم و پسااسلام گرایی
• تهیه . ن . شادزبان دینی عربی فلسفه اسلامی
• شباهنگ رادتقابل و رویارویی دو فرهنگ
• داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذموافقه نامه نافرجام ترانزیتی واقتصادی اپتا بین افغانستان وپاکستان
• نصیراحمد – مهمند دحضرت محمد (ص) دنیکمرغی زیږدنی اوسیرت په ویاړیادونه
• نویسنده: مهرالدین مشیداز اسلام گرایی تا پسا اسلام گرایی قسمت دوم
• نوشته از ع. بصیر دهزادتاٌملی بر گزارش پروژه عدالت انتقالی سازمان فارو
• مهرالدین مشیداز اسلام گرایی تا پسا اسلام گرایی
• نوشته : ماریا دارو غزنه مرکز فرهنگ وادبیات
• داکترسخی اشرف زی سیدکاغذبازکشائی خط آهن درشمال وانکشاف جدید شهراه ترانزیتی
• نوشته کریم پوپلنامها وقصه های فلکلوریک کابل
• نصرت شاددین سیاسی و سیاست دینی ، ماکیاولی را زائید
• ترجمه: اکبر تک دهقاندوُیچه بانک آلمان و رفع اتهام از خود
• رسول پوياننگاهی به نقش موسسات خارجی در افغانستان(NGOs)
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«دین اسلام آخرین دین آسمانِی برای بشریت!
• نصرت شاد رمان های میلان کوندرا - و ما
• علی رستمی جهان هستی درآیینه تاریخ
• الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«استعمال وخوردن قطره چکان
• امین الدین « سعیدی- سعيد افغانی »جشن تولد در اسلام
• برگردان – دوکتور سید احمد جهشپایان جهان :غیبگوئی 2012 مستقیما از زبان راهبان مایا
• کریم پوپلکانون تمدنهای باستان
• ترجمه از: ا. م. شیریبمناسب در گذشت اسکار نیمایر
• نصرت شاد هزار سال نبرد فلسفه غرب با الهیات مسیحی
• شباهنگ رادجامعه (مردم)، حاکمیت و موقعیت چپ
• پوهانددوکتورم.ا. زيارد نوې پښتوژبپوهنې په مورچل کې
• پوهاند دوکتورم.ا. زيارپښتو غړپوهنه
• پوهاند دوکتورم.ا. زيار پښتو وييپوهنه
• نوشته کریم پوپل هنر صنایع باستان افغانستان
• نوشته کریم پوپل هنرصنایع اسلامی در افغانستانقسمت دوم
• نوشته کریم پوپل هنر صنایع باستان افغانستان
• نوشته کریم پوپل صنایع معاصر افغانستان
• سید احمد ضیا نوری نقدی بر گفتار کامبیز رفیع زیر عنوان ( دانشگاه سعودی در کابل)
• اسدالله جعفریرسالت پیغمبری زینب(س)
• ترجمه: اکبر تک دهقانخطرات بانکهای سایه برای اقتصاد جهانی
• نجم کاويانینگاهی به چالش‌های فراروی فارسی‌دری در افغانستان
• میرویس جوادله شیعي هلال تر شیعي ښاماره
• اسدالله جعفریشهادت حسین ویاران حسین(ع) بر کمال جویان قرار گرفته در جاذبه حق، تسلیت باد!
• جوانان بیداررښتيا هم په ۲۰۱۲کې دنيا ختميدونکي ده؟
• آزيتا نيکنامدو چهره دولت
• ترجمه توسط حمید محویبخش دوّم «تصویر : از بهت زدگی تا آموزش و پرورش»
• ترجمه توسط حمید محوی«تصویر : از بهت زدگی تا آموزش و پرورش»
• ترجمه: اکبر تک دهقانتبعات اقتصادی طوفان دریایی اخیر در آمریکا
• نصرت شادشناخت نیچه ، محاکمه یا نقد او ؟
• تایب و ارسال کننده: امان معاشرپیامد های نامیمون استخراج معدن مس عینک از دید گاه جیولوجی
• فرزاد رمضاني بونشفرصت طلايي چابهار در آينده اقتصاد آسياي مركزي و نگاه بازيگران
• نصرت شاد از انقلاب فرهنگی تا قدرت جهانی
• نوشته و تحلیل از سکندر تخاری چرا علیه قصرنشینان وثروت اندوزان که عاملان اصلی انتحار اند فتوی نه میــدهید ؟
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اکثریت اهل جنت را زنان تشکیل میدهد!
• داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذبزرگترین مرکز فرقه وهابیزم در تپه مرنجان تعمیر میشود
• ترجمه توسط حمید محویراسل مینز (1939-2012) سرخپوست مبارز دیگر در میان ما نیست
• علی رستمی مبارزهء سیاسی و رعایت موازین اخلاقی
• محمد عالم افتخارازعید قربان و جش دیوالی تا شیطان سوزی و شیطان یابی!
• عبدالقدیر میرزاییبه ششمین برج مخابراتی جهان آشنا شوید :
• نوشته کریم پوپلوضیعت حیات وحش در افغانستان
• نوشته کریم پوپلفهرست پستانداران افغانستان
• نوشته کریم پوپل لست پرندگان افغانستان
• نوشته کریم پوپلچگونگی زیست خزندگان افغانستان
• نصرت شاد مائو و مائوئیسم در چین و ماچین
• علی رستمی تمدن شوراها زاده ء انقلاب اکتوبر
• انجنېر ظهورالدين اندېشسو سیا لیزم برۍ پر امپر یا لیزم حتمي دی
• شباهنگ رادکدام چپ و کدام سازمان؟
• نور مُحمَّـــد غـفـوريسیاسی گـــــونـد
• محمد عالم افتخاربار دیگر در بارهء «ساده»، «ساده نویسی» و از «ساده» یا از «پیچیده» گفتن!
• دکتر بیژن باران اصلاحات دینی در خاور میانه
• الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آنانیکه جسد پیامبرصلی الله علیه وسلم رابسرقت برده نتوانستد شخصیت اورا هم لکه دار ساخته نمیتوانند!
• نظر برهان مجبوریم آحترام تجویزی را به جا نمایم
• نصرت شاد انقلاب وجدان ؛ جمعبندی یک شاهد
• ترجمه توسط حمید محویاستعمار در آسیا
• نیما فرمین، دکتر در حقوق از دانشگاه مون پلیه فرانسهنوری علا از حقوق اساسی چه می داند؟
• الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«وفای به عهد
• نصرت شاد ادعای غیرطبقاتی بودن آنارشیسم
• سرلوڅ مرادزی هرهیواد خپله ملي ترمینالوژي لري
• شباهنگ رادمنفعت سرمایه و سرکوب جهانی‏ست
• الحاج امــیـــن الدین « سعیـــدی – سعــید افغانی »بوسیدن دست از دیدگاه اسلام
• نصرت شادگنجشک نقد استالین یا کبوتر روی بام تروتسکی ؟
• نصرت شاد آنارشیست ها در کمون پاریس
• عبدالقدیر میرزاییتاج محل ؛ نمادی از عشق ، محبت و دوستی
• ویدا میرزاییفراموشی در بزرگ سالان
• نویسنده : مهرالدین مشیدفراز و فرود های مبارزاتی اخوان المسلمین و بهار عرب قسمت چهارم
• نوشته کریم پوپلمقروضیت جدید و سابقه دولت افغانستان
• نصرت شاد آنارشیسم و انقلاب ناتمام آلمان
• منتشره تازه ترین شماره لوموند دیپلوماتیکنئوليبراليسم در دالان هبا
• الماس فرضیمسابقات المپیک لندن و سازماندهی سود محور آن
• نصرت شاد خاطرات آنارشیست ها و تاریخ نویسی بلشویک ها
• مهرالدین مشید فراز و فرود جنبش اخوان المسلمین قسمت سوم
• اسدالله جعفریفلسفه حیات، در کلام امام حسن مجتبی(ع)(بخش اول)
• نصرت شادفراز و فرود آنارشیست های اسپانیا
• رازميک کوچيان گرامشي، تفکري که جهاني‌ شد
• نویسنده : مهرالدین مشیدنهضت اصلاح دینی و جنبش اخوان المسلمین قسمت دوم
• برگردان: ا. م. شیریاسلام افراطی، بمثابه ابزار جهانی سازی
• محمداسحاق فیاضمرثیه ای برای میراث فرهنگی و تاریخی ما
• ډاکټر لمرد پلار مسلک او د ماشوم معيوبه زېږېدنه
• شباهنگ راداتحاد از کدام منظر و در کدام بستر
• ترجمه: نسترن احمدیچرا مارکس بازخوانی می شود؟
• نویسنده : مهرالدین مشیدنهضت اصلاح دینی و جنبش اخوان المسلمین
• ارسالی صمیمیروزنامه اتفاق اسلام پس از یک قرن فعالیت متوقف شد
• حسینه رووفیسیاه دانه درمان برای هر بیماری بجز از مرگ
• نصرت شادیادی از کروچه ، ادیب و فیلسوف ایتالیایی
• ارسالی صمیمی مهمترین دستاورد علمی قرن
• محمداسحاق فیاضدهلی، تلاش های جدید برای رونق اقتصادی افغانستان
• نوشته کریم پوپلامکانات راه بحری افغانستان از ایران
• دکتر بیژن بارانیادها- تختی
• تتبع و نگارش : برهان الدین « سعیدی »كوروش« كبير» شاهی؛ خردمند و عادل !
• الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آیا سگ نجس است؟
• زائران ايراني
• نصرت شاد فمنیسم ، - آزادی زنان یا نجات زحمتکشان ؟
• اسدالله جعفریمبعث پیغمبر عشق ورحمت برحق جویان مبارک
• نوشته کریم پوپلوضیعت مالداری در افغانستان
• ولی محمد«نورزی»دتورو اوشنو چایو څښل څه ګټه لری؟
• تحليل : دوکتور علوم جلال بايانی طرح امضا سند رهبردی امريکا و افغانستان در سال ۱۹۷۲ ريخته شده بود
• نویسنده : مهرالدین مشید حیرت زده گی های فرصت سوزانۀ نخبگان و روشنفکران افغانستان
• داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذبررسی دشواری های راه ترانزیتی افغانستان باکشورهای همسایه
• کریم پوپل کشمیره
• تتبع و نگارش:داکتر فیض الله نهال ایماقخط اورخون و آثار مکتوبه ٔ دیگردر زبان ترکی
• عبدالصبور فروزاننقش معادن افغانستان در تحولات سیاسی کشور
• نصرت شاد ما انقلاب می خواهیم نه جنگ !
• برگردان: ا. م. شیریمالکیت خصوصی و عدالت اجتماعی
• ترجمه توسط حمید محویسوسیالیسم و فرهنگ
• نورمحمد غفوریافلاطون او دټولنیز عدالت
• کریم پوپلخاکشناسی خاکهای افغانستان
• نصرت شاد فلسفه ایده آلیستی شرق در تاریخ فلسفه غرب
• شباهنگ رادچپ و چالش‏های آن!
• صدیق رهپو طرزیدانش تبار شناسی یا ژنی و جنی
• الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«وضعیت چشم در نماز
• ( سيد احسان واعظی )فاشيسم و نازيسم منفور ترين پديده های ضد بشری اند( بخش دوم )
• نویسنده : مهرالدین مشید حیرت زده گی های فرصت سوزانۀ نخبگان و روشنفکران افغانستان
• نوشته توسط الهه افتخار تمدن علمی - صنعتی یا تمدن خود کشی؟
• محمد عالم افتخار از کارل مارکس تا کارل پوپر؟!
• کریم پوپل یاد بود از سوم می رور جهانی آزادی مطبوعات
• الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«چهل نماز در مدینه منوره
• صدیق رهپو طرزیکشور های چند قومی: درد سر ها و راه حل ها
• تهیه و ترتیب توسط محمدالله نصرتاسهالات
• سید احسان واعظی فاشیزم و نازیزم منفورترین پدیده های ضد بشری اند
• اقتباس و برگرد از : دوکتور علوم جلال بايانی [ تعريف والستريت ، جنبش والســتريت و آئنده پر خروش والســـتريت ]
• نویسنده :مهرالدین مشیدارایه وغنای الگوهای نظری برای گشودن بن بستهای فکری درحوزه های گوناگون
• نصرت شادمردان شورشی و زنان ناراضی
• الحاج امین الدین « سعیدی- سعید افغانی »آیاپیروی وتقـلیداز مذهب ( مذاهب)چهارگانه اهل سنت واجب است؟
• محمدالله نصرتسوءتغذیه چیست؟
• ع . باغبانقانون وقانونیت دردوره طالبان !
• نویسنده : مهرالدین مشیدجنگ بر سر ارزش ها جدا از جنگ تمدن ها و فرهنگ ها است
• نورمحمد غفوری افلاطون او د سیاسی - ټولنیز نظام سمون
• الحاج امــیـــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«طــــلا ق 

• نصرت شاد اخلاق و فلسفه اخلاق ،– ما و بورژوازی
• نورمحمد غفوریټولنیز خوځښت (اجتماعی جنبش)
• سلام خاناز ۱۱۰ مشاورین تنها ده تن در مشوره ها نقش دارد
• رسول پویانابعاد مثبت و منفی تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی و نقش آن در افغانستان
• سید احمد ضیا نوری علم و عالم
• ترجمه : بابک پاکزادتأثیر کوبا بر وضعیت بهداشتی و آموزشی
• نویسنده : مهرالدین مشیدجای مردان سیاسی بنشانید درخت که هوا تازه شود
• نصرت شادهایدگر ، فیلسوفی مهم ، سیاستمداری گمراه
• الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعيد افغاني »حکم خریدن خانه به سود بانکی
• د مولانا ډاکـټـر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهزورور
• محمد امان ریاضتتبعیض قومی ونژادی
• نوشته کریم پوپل جشن نوروز میراث قوم آریائیها بخصوص بلخ وبخدی است
• ډاکټر حرکتفلسفي بحث
• نوشته کریم پوپل ظرفیت و پوتانشیل تولید انرژی در فغانستان
• تهیه وتدوین توسط محمدالله نصرتنگاهی مختصر به پیدایش نوروز در طول تاریخ
• خسرو صادقی بروجنی، در دفاع از «منطق استثمار»
• نویسنده : مهرالدین مشیدظهور انسان بزرگترین سناریوی نظام تکاملی آفرینش
• اقتصاد سياسي سرمايه داري ايران
• سید احسان واعظیبرخی از مفاهیم و مقولات اقتصادی در ادبیات کلاسیک فارسی – دری
• فرامرز دادرس«جنگ هدف‌مند چیست؟»
• نصرت شادبورژوازی و فلسفه اجتماعی اش
• مهسا بهاریروز جهانی زبان مادری حقیقتی تلخ
• نگارنده : زلمی رزمیورزش باستانی
• محمد یوسفبزکشی
• نوشته صوفی کریم فیضانی احزاب التحریر
• نوشته کریم پوپلشهر کابل جدید
• نصیراحمد – مهمند میلادالنبی یادبشریت نجات بخښوونکی سټرلارښود
• سیاسی سیستمونه او د هغو ډولونهنورمحمد غفوری
• نوشته کریم پوپل بانکداری در افغانستان
• نوشته کریم پوپل اقتصاد افغانستان
• الحاج امـین الدین سعیـدی- سـعـیـد افـغـانی تقویت نیروی معنوی در صحبت
• میرعبدالواحد ساداتاعمار وبازسازی قصرهای تاریخی
• نجیب الله جویا پیشینه و پیامد کیش شخصیت در جامعه نیکپی
• جهانگیر محبیچگونه خشم و عصبانیت مان را کنترول کنیم
• محمد عالم افتخارشناخت و دانش؛ وثیقهء نجات درعصر امروز است!
• تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت نهم
• نویسنده : مهرالدین مشید انحراف « مذهبیون مادی گرا » در انقلاب ها کشنده تر از هر انحرافی است
• نیما فرمیندموکراسی (مردم سالاری ) چیست ؟
• تهیه و ترتیب توسط : محمدالله نصرتسردرد چیست؟ چرا انسان مبتلا به سردرد می شود؟
• کریم پوپل فرسایش خاک و بیابانی شدن در افغانستان
• سید احمد ضیا نوریآنچه در سال گذشته 2011 م بوقوع پیوست
• نورمحمد غفوریسیاسی سیستمونه او د هغو ډولونه(دوهمه برخه)
• محمد عالم افتخاردستنوشته های معرفتی :
• سیرژه حلیمیجاي چپ در اين توفان اقتصادي کجا ست؟
• نویسنده : مهرالدین مشیدافق روشنگری در گسترهٔ حقیقت سوژه پذیر نیست قسمت اول
• نوشته کریم پوپل ارزش معادن افغانستان تثبیت شد
• اسدالله جعفريميلاد حضرت مسيح بر آزادگان جهان مبارك باد
• نوشته کریم پوپلمعادن افغانستان
• خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید جشن شکوهمند کرسمس( وای نختن) در برگ های از تاریخ
• رسول پویاننقش فلسفه و عرفان در مدنيت خراسان(افغانستان)
• انجنیر عبدالقادرمسعودارواښاد محمد علم بڅرکی
• سید احمد ضیا نوریانتحار........
• نصیراحمد ـ مهمنددهم محرم الحرام یا روز عاشورا
• نصرت شادعرفان شرقی ، بازیگوشی غربی
• نوشته کریم پوپلاشتراک کشورهای هند و چین در سرمایه گذاری معادن افغانستان تعادل منطقه را بار می آورد
• اسدالله جعفريپشمينه پوش پارسا(نگاهي به زندگي آقا بزرگ كرماني)
• بقلم بهروز دانشعاشورای سياسی و معرکه گيری !
• جمعه خان صوفيخټک: دتفکر دپاره خوراک
• فاروق ثواب خودشناسی، اهمیت و ضرورت آن
• لیکنه : ډاکټر سید شیر اقا حرکتحقیقت تل مادي او قانونمند دې !
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (11)
• عدالتسوسيال دمکراسی، سوسياليسم شوروی و ۹۹ درصد پايينی
• تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (3)
• کریم پوپل تنظیم منابع آب درافغانستان
• برگردان شین میم شینپست مدرنیسم و امپریالیسم (9)
• علی رستمیرستا خیز انقلاب اکتوبر
• تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (2)
• نصرت شادجدایی دین از فلسفه در عصر جدید
• برگردان شین میم شیناراده (خواست)
• تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (1)
• يونس پارسا بنابدو نمونه از پديده های جهانی شده در مسير حرکت جهانی سرمايه
• مترجم: ا. م. شیریمفهوم لنینی «طبقه» و زمان حاضر
• عدالتده جزء روند انديشۀ انقلابی لنين
• نورمحمد غفوریسیاسی سیستمونه او د هغو ډولونه
• در انتظار پایان تاریخ فلسفه
• برگردان شین میم شینزوال تمدنی ـ فرهنگی
• مهرالدین مشید جهان وطنی دینی تا فرا دینی
• برگردان ـ ر. ح . بازیارتضادهای سوسیالیسم
• برگردان شین میم شینپست مدرنیسم و امپریالیسم (4)
• سوسن دادرسمیلیونر ها کجا پنهان می شوند ؟
• ترجمه احمد سیفچاله ها و چالش ها (85)
• برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (4)
• رضا خسرویایدولوژی کولاک زاده های وطنی
• نصرت شادآغاز فلسفه ، سکولار یا دینی ؟
• برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (3)
• برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم کاتولیکی (مسیحی) )
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (9)
• برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم (2) (بخش آخر)
• ایدئولوژی کولاک زاده های وطنی (2)
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (8)
• رضا خسرویایدئولوژی کولاک زاده های وطنی (1)
• برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم (1)
• برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (2)
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (7)
• برگردان شین میم شینایدئالیزاسیون
• میم حجریمشت نمونه خروار (1)
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (6)
• برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (3)
• برگردان شین میم شینمفهوم
• برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (2)
• برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (1)
• برگردان شین میم شیندیالک تیک رئال و ایدئال
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (5)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (34) (بخش آخر)
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (4)
• برگردان شین میم شینتضادهای تمدن ستیز سرمایه داری
• برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (1)
• نصرت شادانترناسیونالیسم فقر مخالف امپریالیسم گلوبال
• برگردان شین میم شینحقیقت پرستی (صداقت)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (33)
• برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (3)
• مترجم: ا. م. شیریتوفان سرمایه داری
• سلګې !!!د مولانا ډاکټر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنه
• واسع عظیمی آنچه تعریف و تعهد کردیم تحقق نیابید
• برگردان شین میم شینحقیقت
• گاف سنگزادچاله ها و چالش ها (77)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (32)
• برگردان شین میم شینواقعیت و واقعیت عینی
• برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (2)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (31)
• سلیمان کبیر نوریعشق چگوارا؛ حماسه ی جاویدان و تابناک
• استالینیسم چیست؟ (1)
• شباهنگ رادجایگاه و اهمیت سلاح در جهان سرمایه‏داری
• تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (4)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (30)
• تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (3)
• تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (2)
• برگردان میم حجریجنبه ایدئولوژیکی نئولیبرالیسم
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (29)
• نصرت شادما و مردان ریشوی غرب
• نویسنده : مهرالدین مشیدروح مشترک در ادیان پیام آور آشتی میان ادیان و فرهنگ ها است
• علی رستمیسرمایداری از مدرنیته تا پسامدرنیسم همراه با خشونت درلابلای تاریخ !
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (28)
• محمد عالم افتخارحقایق کودتا علیه حضرت محمد ؛و تبعات آن بر 14 قرن «اسلام» و مدعیات اسلامی
• تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (1)
• ع باغبانقانون وقانونیت در دوران مجاهدین
• نصرت شادمارکسیست های تعارفی غرب
• برگردان یدالله سلطان پوردس انتگراسیون فرهنگی
• برگردان شین میم شیندیالک تیک انتگراسیون و دس انتگراسیون
• برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی (3)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (27)
• برگردان شین میم شینانقلاب علمی ـ فنی
• برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی (2)
• برگردان شین میم شینانقلاب صنعتی (قرن هجدهم)
• برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی
• انقلابدکتر بیژن باران
• نصیراحمد« مهمند »رادیو
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (26)
• نویسنده : مهرالدین مشید کفتار ها را به زنجیر ببندید و اگر شیری یافتید به نوازشش بکشید
• نوشتۀ : مولانا داکتر محمد سعید « سعید افغانی »انـتـظار تا به چه وقت ؟
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (25)
• برگردان شین میم شین سایه دراز اوبژکتیویسم (1)
• نویسنده : مهرالدین مشیدآگاهی ، آزادی و عدالت در جامعۀ بشری عصارۀ قرائت دینی است قسمت دوم
• سلیمان راوشجشن مهرگان
• نصرت شادهومانیسم سوسیالیستی ، آزادی اگزیستانسیالیستی
• کریم پوپل مخابرات در افغانستان
• پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن
• برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟ (2)
• رضا فانی یزدییاد بعضی نفرات
• تحلیلی از شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (3)
• برگردان شین میم شین همزیستی مسالمت آمیز
• برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟ (1)
• تهيه و تنظيم از سهيلا دهماسیبه ياد کمونيست فراموش نشدني، دکتر هنری نورمن بثيون!
• نورمحمد غفورید بازار اقتصادی نظام او د هغه بڼې
• نصرت شاداگزیستنسیالیسم و ادعای تکمیل مارکسیسم
• برگردان شین میم شین دیالک تیک علت و معلول (6)
• شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (2)
• برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (6) (بخش آخر)
• برگردان شین میم شین سوسیالیسم به جای بربریت (23)
• برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (5) (بخش آخر)
• برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (5)
• برگردان شین میم شین سوسیالیسم به جای بربریت (22 )
• احمد بخردطبع چاله ها و چالش ها (47)
• شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (1)
• نور محمد غفورید کار په بازار کې د ګړندیو بدلونو اړتیا
• رضا خسرویزنده باد دیکتاتوری پرولتاریا
• محمد اسحاق فیاضآفت های دموکراسی درکشورهای جهان سومی
• برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (4)
• نگارشی : از دکتر حمیداله مفیدشناسایی شهر کابل قلب تپنده وپایتخت زیبنده افغانستان
• برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (3)
• برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (4)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (20 )
• نصرت شاددوره باستان ، حقایق و خیال ها
• جهان سرمایه و ثروت به لرزه در‌آمده استجهان سرمایه و ثروت به لرزه در‌آمده است
• برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (1)
• مترجم: محمدتقی برومند (ب. کیوان) مسئله انسان پس از مارکس (۲)
• نوشته: محمد عوضدموکراسی خلقی و دیکتاتوری پرولتاریا
• برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (2)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (18 )
• تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی –سعيد افغانی دفـــع ظلــم ظالــم
• ترجمه و چند توضیح مختصر: ا. م. شیریده روش برای اغوای مردم بواسطه رسانه های جمعی
• برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (1)
• برگردان شین میم شینعدالت
• میرعنایت الله سادات ارج گذاری به تمدن غزنه
• منبع: پرنسا لاتينادربارۀ آگوستو ساندينو مظهر انقلاب رهايی‌بخش نيکاراگوئه
• نصرت شادسقراط اعدام شد ، افلاتون نویسنده
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (9)
• برگردان میم حجریلنینیسم بمثابه فاز دوم سوسیالیسم علمی (2)
• نوشته محمد عوضمبارزه وضرورت آن
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (8)
• برگردان میم حجریلنینیسم بمثابه فاز دوم سوسیالیسم علمی (1)
• برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (3)
• نورمحمد غفوریاقتصادی سیستمونه او د هغو ډولونه
• حجریچاله ها و چالش ها (3)
• برگردان شین میم شینچیز
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (7)
• نصرت شاد عصای پای نیچه برای دست فلج هیتلر
• برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (2)
• پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن (قسمت دوم)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (6) (بخش آخر)
• برگردان شین میم شینفتیشیسم (بت پرستی)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (5)
• برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (1)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (4)
• حسینه رووفیاختلالات در شخصیت ها
• برگردان شین میم شینجنگ های دهقانی
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (3)
• واکنشی بر نوشته ای از رشید اسماعیلیدوباره «ما»! (2) (بخش آخر)
• ح. مهدی پورنظری بر نظرات دکتر قراگوزلو (1)
• واکنشی بر نوشته ای از رشید اسماعیلیدوباره «ما»! (1)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (2)
• محمد عوضشخصیت ، رهبر و کیش شخصیت
• برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (4) (بخش آخر)
• برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (3)
• پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن(قسمت اول)
• برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (2)
• برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (1)
• برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (3) (بخش آخر)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (7)
• نصرت شادانسان موجودی است معلق ، در فلسفه
• نوشته کریم پوپلکیها جهان را در کنترول دارند
• برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (1)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (6)
• مترجم: بابک پاکزاد اعتقاد کورکورانه سردمداران پرهیاهوی بازار آزاد
• برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (2)
• محمد اسحاق فیاضآیا افغانستان بعد از 2014 دچار بحران اقتصادی می شود؟
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (5)
• محمدنبی عظیمی جامعه شناسی نظامی
• میم حا نجارفرمایشات اسکار لافونتن در کنگره مارکس «21»
• برگردان شین میم شیندولتی کردن، کاپیتالیسم و سوسیالیسم
• برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (1)
• برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (4) (بخش آخر)
• محمد اسحاق فیاضغزنی، عجوزه ای که می خواهد پایتخت فرهنگی شود
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (4)
• برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (3)
• برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (2)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (10)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (3)
• برگردان شین میم شینایدئولوژی (2) (بخش پایانی)
• برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (1)
• خدامراد فولادیدر شناختِ حزب کِمونیست – بخش اول
• نصرت شاد لیبرالها و خاطرات فلسفی شان
• برگردان شین میم شینایدئولوژی (1)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (2)
• برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (6)
• برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (1)
• سید احمد ضیا نوری فلسطين شصت و سه سال زير چكمه اشغالگران
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (12) (بخش پایانی)
• داکترآریندرباره سیاست اجتماعی
• برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (5)
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (بخش پایانی و 6)
• نورمحمد غفوری ولسواکی (دموکراسی)
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (5)
• نصرت شادسه سخنرانی یک مبارز آنارشیست
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (11)
• نبی عظیمی زور گویی از نظر جامعه شناسی نظامی
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (4)
• برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (4)
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (3)
• برگردان یدالله سلطان پوررفرم و انقلاب
• برگردان میم حجریکارخانه گی پیرامون ایمانسیپاسیون زنان(1)
• برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو سر سفره بی صاحب افغانستان (3)
• برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (2)
• برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (4) (پایان)
• برگردان یدالله سلطان پورجنگ فراموش شده ای در افغانستان (2)
• ارسالی یما فریدونسرنوشت غم انگیزروشنفکری در افغانستان
• برگردان میم حجری بناپارتیسم (نئوناپلئونیسم)
• برگردان یدالله سلطان پورجنگ فراموش شده ای در افغانستان (1)
• توضیح مختصری از راویپریکاریته به چه معنی است؟
• برگردان میم حجریتجزیه و تلاشی احزاب کمونیست اروپای شرقی (1)
• برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (3)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (11)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (9)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (10)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (9)
• برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (2)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (8)
• برگردان میم حجریدموکراسی به جای دیکتاتوری و یا اینکه هم دموکراسی ـ هم دیکتاتوری؟
• برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (1)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (8)
• برگردان: ا. م. شیریانقلابی نابغه
• برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (17)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (7)
• نصرت شادغرب و فلسفه فرهنگ های دیگر
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (6)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (7)
• امان معاشراندک نگاهی به فرهنگ تیموریان
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (5)
• جاویدفرهادنیچه از زبان نیچه
• روز رزم جنبش کارگریسیر و سرگذشت «اول ماه مه»
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (4)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (6)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (3)
• برگردان میم حجریآلفارو سیکوه ئیروز ـ نقاشی اندیشنده و رزمنده از مکزیک (1)
• برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (16)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (2)
• برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (1)
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (5)
• برگردان میم حجرینظری گذرا به گذشته ای نه چندان دور
• برگردان میم حجریتزهائی در باره وضع کنونی طبقه کارگر
• تتبع ونگارش : امین الدین « سعیدی- سعيد افغانی »تسبیح در شرعیت اسلامی
• برگردان شین میم شین پایان انتقاد از سرمایه داری؟ (4)
• برگردان شین میم شینپایان انتقاد از سرمایه داری؟ (3)
• برگردان شین میم شیننیهلیسم
• نوشته کریم پوپلزراعت و مالداری در افغانستان
• لطيف بهاندولادیمیر میخایلوویچ فلیپوف
• برگردان میم حجریدموکراسی پایه ای به چه معنی است؟
• برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (4)
• برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (3)
• محمد رضا راثی پوراز علوم قضائی تا فنون فضائی
• برگردان شین میم شینپایان انتقاد از سرمایه داری؟ (2)
• برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (15)
• برگردان شین میم شیناوتوپی
• برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (4) (بخش پایانی)
• دوکتور لطیف بهاندکانستانتین الکساندرویچ لیبیدیف
• ترجمه از فرانسه به فارسی توسط حمید محویاصول و قواعد تبلیغات جنگ
• نصرت شاد باختین- ، فیلسوف فرهنگ ، تئوریسین رمان
• تهیه ترتیب توسط محمدالله نصرتامراض زهروی
• ویرایش متن توسط شین میم شین گفت و گوی کسروی با مدعی (1)
• سید احمد ضیا نوریدموکراسی تفهیم ناشده
• برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (2)
• برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (3)
• برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم «دوران گذار از سرمایه داری به سوسیالیسم»
• برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (1)
• برگردان شین میم شیناصل « قابل شناسائی بودن جهان»
• برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم «دوران»
• برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (2)
• برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (4) (بخش پایانی)
• برگردان شین میم شین پایان انتقاد از سرمایه داری؟ (1)
• برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (3)
• برگردان میم حجریپرسش و پاسخ
• برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (4) (بخش پایانی)
• برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (1)
• برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو مبارزه باید کرد! (2)
• نوشته کریم پوپلکانال و تونل سازی
• برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (1)
• نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر افریینده وعصیانگر را نباید با «رشن فکر» مصرفی به عوضی گرفت قسمت دوم
• عزیز آریانفرپست گلوبالیسم (پساجهانشمولی) یا پست لیبرالیسم
• برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (3)
• سلیمان راوشچرا دین ستیزی؟
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 15
• کریم پوپلشاهراه حلقوی افغانستان
• نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر افریینده وعصیانگر را نباید با «"رشن" فکر» مصرفی به عوضی گرفت
• برگردان میم حجریعوارض روانی ناشی از شرکت در جنگ های نئواستعماری
• برگردان شین میم شینسرمایه داری انحصاری ـ دولتی
• برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (2)
• نصرت شادما و فیلسوفان بورژوایی
• صدیق رهپو طرزیسرزمین ما:ارژنگ زیبای قومی
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 14
• برگردان شین میم شینفرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی سرمایه داری (کاپیتالیسم)
• برگردان شین میم شینتوده های خلق
• برگردان شین میم شینامپریالیسم
• برگردان شین میم شینتئوری نخبگان
• برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (1)
• برگردان شین میم شین سوسیال ـ داروینیسم
• محمد رفیع حمیدیجدیدترین راز های طب
• برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (4) (بخش پایانی)
• نصرت شاد اگر مارکس را تبعید نمی کردند
• شباهنگ رادمارکس متعلق به همه‏ی زمانه‏هاست
• برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (3)
• برگردان شین میم شینآنتروپولوژی و آنتروپولوژیسم
• برگردان شین میم شینفرازهائی از «تخریب خرد» اثر گئورگ لوکاچ
• محمد رضا راثی پورکسروی و عالم ترین «علما»
• برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (2)
• برگردان شین میم شینتدارک تئوریکی توضیح مقوله «درک ماتریالیستی تاریخ»
• فرازهائی از نوشتاری از خدامراد فولادیدرس هائی از کمون پاریس
• برگردان شین میم شینرهائی (ایمانسیپاسیون)
• برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (1)
• برگردان شین میم شیناکونومیسم
• نویسنده : احمد ارشاد خطیبیچیستی رسانه
• برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (4)
• برگردان شین میم شین مسئله اساسی فلسفه
• برگردان شین میم شین رویزیونیسم
• برگردان شین میم شین سیر و سرگذشت جنبش روشنگری (5)
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 13
• برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (3)
• لیکونکي : محمد رحیم « یو سفي » سوله او تفاهم د سعید افغاني له نظره !
• لیکونکي : مـولوی غلام سرور « منظور »ارواښاد مولانا سعید افغاني ، او د هغه ټولنیز شخصیت !
• شین میم شینبحثی در باره مقوله امپریالیسم
• برگردان شین میم شین خردستیزی مدرن و دفاع از خرد
• برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (4)
• برگردان شین میم شیناوپورتونیسم
• متین رضابخشنقد و بررسی ، برائت خود و محکومیت دیگران
• برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (2)
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 12
• لیکونکې : پروفیسور عبدالله بختانې « خدمتگار » سولې او تفاهــم د لیارې مبلغ دوکتور محمد سعید « سعید افغاني »
• انجینر سرور « صالح » دیدگاه استاد بزرگوار مـولانا سعید افغانی !
• برگردان شین میم شینرفرمیسم
• داکتر سالم اسپارتکیادآوری چند نکتۀ تیوریک
• برگردان شین میم شین سیر و سرگذشت جنبش روشنگری (3)
• تحلیل واره ای ازشین میم شینسیری در گلشن راز (1)
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 11
• برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (1)
• تهیه وترتیب توسط محمدالله نصرتکم خونی ناشی از فقر آهن
• برگردان شین میم شینعرفان ـ فرمی از خرد ستیزی
• نصرت شاد فمنیست ها در انقلاب روسیه تزاری
• برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (2)
• برگردان یدالله سلطان پور فوندامنتالیسم چیست؟ بخش 10
• برگردان شین میم شینیک بام و دو هوا (2)
• برگردان شین میم شینمبارزه طبقاتی
• برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (1)
• نصرت شادمبارزات زنان و اتوپی های جدید
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 9
• برگردان شین میم شینیک بام و دو هوا (1)
• برگردان شین میم شینمذهب به مثابه اوتوپی
• محمد رفیع حمیدیپوکی استخوان و عوارض ناشی از آن
• برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم انسان
• نویسنده : خوشحال اصفیاسلام و دموکراسی !
• جاوید فرهاد عوامل سانسور وخودسانسوری
• سید ضیأالدین « قطبی»صفحات انترنیتی مکتبیست علمی وتربیتی
• برگردان شین میم شین«پرکتیسیسم»
• شین میم شینخود آموز خود اندیشی (10)
• مترجم و گردآورنده : حسینه روفیارتباطِ قلب با مغز
• برگردان یدالله سلطان پورغرب از مانیگری تا فوندامنتالیسم
• برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ
• شین میم شینخود آموز خود اندیشی بخش نهم
• نوشته : برهان الدین « سعیدی ـ سعید افغانی » مـــولانا نورالدین عبدالرحمن « جـامی » و طـریقت نقشبندیه
• نصرت شادمن ، مارکس ، و یک نفر دیگر !
• برگردان شین میم شینبازیابی توان تفکر و عمل سیاسی
• ليکوال : ننګيالی ـ بڅر کیپښتو ژبه يوه سوچه اريايي ژبه ده! نوپښتانه څوک دي؟
• برگردان شین میم شینمذهب عقل
• نوشته : مولانا داکتر محمد سعید « سعید افغانی »قضا و قـدر جبر و اختیار
• برگردان شین میم شینمذهب پایگاه اجتماعی نیز دارد!
• عبدالحی نزهتسخن دان وسخنورواستاد سخن
• تهیه وترتیب توسط محمدالله " نصرت "خود کشی
• شین میم شینما و شناخت افزار ما
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و ناتیویسم
• برگردان شین میم شین دیالک تیک خودهمرنگسازی
• برگردان شین میم شینبرگشت به مارکس و شهادت طلبی مذهبی
• نصرت شاد آنارشیسم ، انتقاد و نگاهی به گذشته
• عبدالو کیل کوچی نو اندیشی ، روشنفکری و دیگر اندیشی
• برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت مذهب (دین)
• برگردان شین میم شینجمهوری خلق چین در تحول مدام
• شین میم شیندیداری یکسویه
• میم حا نجارتحلیلواره ای بر شعری از میرزا علی معجز ـ شاعر بزرگ روشنگری
• برگردان شین میم شینجنبش کارگری
• نصرت شاد آنارشیسم ، انتقاد و نگاهی به گذشته
• برگردان شین میم شینزندگی در پسامدرنیته
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و تضاد میان قدرت های بزرگ
• برگردان میم حجری مانیفست جنگ از کمیته نوبل در اسلو
• برگردان شین میم شین تاریخ طبقات تحت ستم و تاریخ جنبش های مذهبی
• شین میم شینخود آموز خود اندیشی بخش ششم
• شباهنگ رادتعرض جهانی سرمایه‏ به معیشت کارگران و زحمت‏کشان
• برگردان شین میم شینطبقه کارگر
• حمید محویروانکاوی و ماتریالیسم تاریخی
• به روایت ح. مهدی پورگفت و گوی چپول با همیشه سبز
• نصرت شاد از بازگشت تا خاکسپاری یک تبعیدی
• برگردان شین میم شینزندگی در پسامدرنیته
• نجم کاويانیپژوهشی بر کارنامه‌ی سراج حکيم بخارايی
• برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و جنبش های رهائی بخش ملی در غرب
• مصلح سلجوقی دست آورد روشنفکران نام نهاد
• برگردان شین میم شینبر سر دو راهی مذهب و یا سیاست؟
• شین میم شینخود آموز خود اندیشی
• برگردان شین میم شینجمهوری خلق چین در تحول مدام بخش اول
• مترجم و گردآورنده : حسینه روفی اثراتِ منفی تیلیفونهای موبایل بالای صحت
• ترجمهء خلیل وداد آزمایش دی. ان.ای. هِتلر نشان داد که وی در واقعیت کی بوده.3
• برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم « سرمایه داری دولتی»
• برگردان شین میم شینبیولوژیسم
• اسدالله جعفریپاسخ کوتاه به آقای سخیدادهاتف راجع به امام حسین(ع)
• جاویدفرهادخط ارتباطی میان سه نسل
• برگردان یدالله سلطان پورانتگراسیون و تجزیه طلبی
• برگردان شین میم شین«تنفر از خود» و «انتقاد از خود»
• - برگردان: نويد شادي تغيرات آب وهوا، محدوديت هاي توسعه و ضرورت سوسياليسم
• برگردان شین میم شینپایان انتقاد اجتماعی؟
• برگردان یدالله سلطانپورآزاد سازی دموکراسی از دست گروگانگیران
• برگردان شین میم شین آشنائی با مفهوم آموزش جمعیت
• نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت سوم
• نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت دوم
• فرشید یاسائیخلاقیت و نوآوری در جامعه (بخش دوم و پایانی )
• دایرة المعارف روشنگریفوندامنتالیسم، مدرنیته، رویاروئی و برخورد فرهنگ ها[1]
• نصرت شادپدرآنارشیسم ، مخالف فمنیسم!
• برگردان یدالله سلطانپوربازار بر ضد دموکراسی
• نویسنده : مهرالدین مشیدروشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت اول
• دایرة المعارف روشنگریسیر و سرگذشت فوندامنتالیسم (بنیادگرائی)
• سلیمان راوشدرمکعب تزویر و تظاهر
• صباحعید قربان درسرزمين ما وکشورهاي ديگراسلامي
• د. صلاح الدین و امین الدین سعیدی - سعیدافغانی عـیـد قربان –احـــکام – الهام و درسهای آن
• نصرت شادباکونین و رمانتیسم انقلاب
• فرشید یاسائیخلاقیت و نوآوری در جامعه
• ترجمه از فرانسه توسط حمید محویرشد آزاد فردی و حقوق بشر از دیدگاه مارکس
• برگردان یدالله سلطانپورسخن از کدامین دموکراسی است؟
• تتبع و نگارش: بـرهان الدین « سعیدی ـ سعید افغانی »اولیـن پیغمبر تـوحیدی؛ حضرت ابراهیـم (ع)!
• گونتر هوپهمیلیتاریسم (نظامیگری)
• نصرت شاد فیلسوف ، فمنیسم و سوسیالیسم تخیلی
• برگردان یدالله سلطانپورگروگانگیری واژه ها
• شین میم شینسیری در جهان بینی حکیم طوس
• برگردان شین میم شینجنگ
• دکتر بیژن بارانایده الوژی
• علی دیانتیمحکم ومتشابه،ناسخ ومنسوخ، درقرآن
• الف - سپید سنگ آیا پنجشیری ها و البانیایی ها همتبارند ؟
• دکتر نورالحق نسیمی آیا زبان فارسی در حال گسترش است و از انزوایی که قرن ها در آن قرار داشت در حال خروج است؟
• نویسنده : مهرالدین مشید توسعۀ منابع انسانی و رشد اقتصادی در محور ارزش های اخلاقی
• تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«نقش اعـتـقاد به خدا در دفع اضطرابات وانحرفات
• داکتر و.خاکستردر پس پرده
• دکتر بیژن بارانزیبایی شناسی
• بقلم عبقریمارشال داکتر بینی یا داکتر مارشال بینی
• نویسنده : مهرالرلدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی الگوی زبانی نیاز است قسمت سوم
• نویسنده : مهرالرلدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی الگوی زبانی نیاز است) قسمت دوم(
• امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«روزه عبادتی است که موجب تـذکیه جسم وروح میګـردد!
• دکتر بیژن بارانمیانه
• نویسنده : مهرالدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی “الگوی زبانی نیاز” است
• محمد رفیع حمیدیپوکی استخوان و عوارض ناشی از آن
• حقيقت جوافغانستان کشوری که با شکم گرسنه بالای گنج خوابيده است
• دکتر بیژن باران راست
• ارسالی بزرگمهر دانشمندقدرت شورایی چیست؟
• سلیمان راوش روزه از سوی الله تعالی فرض نگردیده است
• نوشته نذیر ظفرماه رمضان یا ضیافت الهی
• تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی »ماه مبارک رمضان
• نوشته : برهان الدین « سعیدی »ماه مبارک رمضان
• دکتر بیژن بارانچپ
• نصرت شاد فیلسوف و یادداشت های متافیزیکی
• نورمحمد غفورید ګلوبالیسم دوه متضاد مخونه او اړوند سیاستونه
• دکتر بیژن باران روشنفکر سیاسی
• صدیق رهپو طرزی اُسطوره در خدمت هویت و اقتدار سازی
• دکتر بیژن بارانطیف سیاسی
• آشیل بخاراییریشه‌های تاریخی القاعده و طالبان
• محمد یعقوب هادیسوال معنویت انسان در مدنیت سرمایه سالاری
• محمد الله وطندوستبه بهانه ایجاد کتاب خانه امیر علی شیر نوایی در سرپل
• نصرت شاد آغاز فلسفه دیالکتیک غرب
• نصرت شاد ما و زنان روشنفکر غرب
• سلیمان راوشحسین بن منصور حلاج
• عبدالقدیر میرزاییگام های سبز، نشانه های قرمز
• سید احسان واعظینگاهی بر سیر تاریخ جنبش اسمعیلی
• برگردان از بهروز عارفيسلفيست ها برضد اخوان المسلمين
• نصرت شادارنست بلوخ- شاگرد وبر و مارکس
• دکتر بیژن بارانخط
• م ی هادیبایدعمیق اندیشید
• رستمیدرحاشیه سخنانِ درمورد طرح اقتصادی حزب واحد در اتاق کنگره !
• ترجمه و تنظیم: اکبر تک دهقانتأیید برنامه ریاضت اقتصادی دولت یونان توسط بانک مرکزی اروپا
• عبدالوکیل کوچی سکتورمختلط اقتصادسمتگیری اجتماعی ورفاه همگانی
• نصرت شادتئوری شناخت در نظر بورژوازی
• دوکـتــور صلاح الـدین « ســعـیـدی » سعید افغانی دموکراسی و حفظ مالکیت خصوصی
• نصرت شاد فلسفه ساختارگرایی و یک عضو اش
• نوشته : انجنیرصدیق قیام آیا بلندمنزل ها ی کابل خلاف نورم ساختمان وزمین لرزه هستند ؟یا ادعا ست
• نصرت شاد یادی از فیلسوف رمانتیک
• محمد یعقوب هادیملاحظهء به ایده لوژی ستیزی
• سیاوش نگرشی بر وضعیت بانک های خصوصی در افغانستان
• نصرت شاد انقلابیونی که 60 ساله شدند
• دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعید افغانی مـــــا ودمــــوکــــراســــی
• نصرت شاد کانت ، دومین فیلسوف مهم غرب
• نوشتـه : بـرهان الدیـن « سعیدی »اتحادیه استادان پوهنتونهای افغانستان
• وارث محمد « وزیر» نګاهی به نقش تاریخی قبایل مرزی در سرنوشت افغانستان!
• نویسنده : مهرالدین مشیدبه بهانۀ گفتمان رهایی ازخود بیگانگی و بحران وجودی قسمت دوم و پایانی
• شباهنگ راددر سالروز تولد لنین
• نگارنده : عبدالواحدحکیمزاده ‌ صلحجوعجایب خانه موزیم ملی ازتجاوزتا بازارهای بین المللی
• نصرت شادفلسفه شوپنهاور و نظر مارکسیست ها
• نویسنده : مهرالدین مشیدبه بهانۀ گفتمان رهایی ازخود بیگانگی و بحران وجودی(قسمت اول)
• نصرت شاد تئوری روسو ، دولت روبسپیر
• عبدالوکیل کوچینساجی گلبهاردستگاه بینظیر وتاریخی
• صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان بخش دوّم
• صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان
• نوشته : برهان الدین « سعیدی »صوفی حقیقی کیست ؟
• نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها و منتقد و آذین بندی اندیشه ها قسمت چهارم
• نظر -برهانکمتر غذا بگیرید و زیاد فعالیت جسمی داشته باشید
• هوشنگ معین زادهرازی ستارۀ درخشان آسمان فرهنگ و تمدن بشری
• نصرت شاد جایزه نوبل برای فیلسوف ادیب
• شباهنگ رادبیاد اندیشمند همۀ زمانه، کارل مارکس
• نویسنده : مهرالدین مشید تلاقی فرهنگ کنفوسیوسی و اسلامی سرنوشت جهان را عوض مینماید
• تحقيق و گرد آوری از سيد احسان واعظیسيرتکامل اجتماعی و فرهنگی بشر دردرازنای تاريخ( بخش دوم )
• رضا محمدی تاملی در باب محاربه
• ليکنه او ټوولونه:عزیز الدین « سعیدی-سعید افغانی »دمولوی داکتر سعید افغانی غوری ویناوی
• احسان واعظیسيرتکامل اجتماعی و فرهنگی بشردردرازنای تاريخ
• رضا محمدی تاملی بر جنبش دانشجویی
• نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها و منتقد و آذین بندی اندیشه ها قسمت دوم
• داکتر دستگیر رضاییضرورت حمایت از صنایع ملی در افغانستان(بویژه نساجی افغان پلخمری)
• محمد رفیع حمیدینقش خواب در فزبولوژی انسان
• داکتر دستگیر رضایی نقش ترانسپورت در اقتصاد افغانستان!
• نصرت شاد اروپای افلاتونی ، - آمریکای ارسطویی
• صالحه رشیدینقش ارزنده ولی حضور کم رنگ در مناسبات اجتماعی
• تهیه و ویرایش توسط محمدالله " نصرت "آشنايی باواژه‏هاي «بشر»؛ «آدم» و «انسان»
• دکتر دستگیر رضاییتاثیر سوبسیدی(SUBSIDY ) دولت بر فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی ودر زندگی شهروندان!
• نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها ؛ منتقد و آذین بندی اندیشه ها
• سید احمد ضیا نوریولایت سمنگان
• نصرت شادگاندی ،- مبارزات و آموزگارانش
• سلیمان راوش نه آریانای وجود داشته ونه آریایی بوده است
• اسدالله جعفریمکتب فقهی قم و چالش های قرائت از ولایت فقیه
• نصرت شادنیکوکاری ، - میان مسیح و استالین
• دکتر بیژن بارانریتم طبیعی
• محمدعوض نبی زادهبامیان یکی ازسرزمینهای کهن وتاریخی افغانستان
• اسدالله جعفریمیلاد حضرت مسیح، پیغمبر رحمت وعشق بر رحمت گستران عالم مبارک باد!
• خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید جشن شکوهمند کرسمس( وای نختن) در برگ های از تاریخ
• سلیمان راوشتا ستمکش نباشد، ستمگر وجود ندارد
• نگارنده : زلمی رزمی شصت ویکمین سالگرداعلامیه جهانی حقوق بشر
• نصرت شادجشن سه قرن روشنگری سکولار
• ارسالی صمیمیسخنراني استيون هاوكينگ (Stephen Hawking) با زيرنويس فارسي
• نصرت شادفلسفه بورژوایی ، پایان یا آغازی نو؟
• جهانگیرفرایندها و ابزار سرمایه داری جهانی
• نصرت شادفلسفه و دین ، آتن و اورشلیم
• نوشته :دوکتور فریدون نورزادفعالیت موثر بانک های خصوصی، سبب رشد سرمایه گذاری در کشور می شود
• اسدالله جعفریامام جعفر صادق(ع) مرکز دایره وحدت امت اسلامی
• داکتر دستگیر رضاییضرورت ایجاد بازار سرمایه در افغانستان( بورس اوراق بهادار)
• احسان تبرىلیبرالیسم، دمکراتیسم و پیوند آن با موضع‌گیرى ضدامپریالیستى
• نصرت شادما و مشاهیر اصلاح گرایی غرب
• داکتر حمیدالله مفید درکارگاه «خشونت» و«دین»
• تتبع ونگارش: امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«دموکراسی غـــربــی واســـلام
• محمد نادر ظهـــیر موقعیت تاریخی دهـــــستان در منطقه
• نصرت شاد از فلسفه زبان تا فلسفه تاریخ
• ب. الف. بزرگمهرچگونه "جهان افلاتون"۱ به واقعیت می پیوندد!
• نصرت شاد نخستین منقد دینی فلسفه غرب
• محمدالله " نصرت " روش های پرورش خلاقیت
• جمع آوری و کمپوتراز توسط محمد الله " نصرت " چگونگی تشکل و رشد شخصیت انسان
• ع. سهندطبقه کارگر تخيلی «چپ حقوق بشری»*
• تهیه وترتیب توسط : محمدالله " نصرت "اندازه گیری هوش
• نصرت لیلة القدر
• تهیه وترتیب توسط : محمدالله " نصرت "حافظه کوتا ه مد ت
• نصرت شادازسوسیالیسم اخلاقی- تا صهیونیسم غیرسیاسی
• نظر - برهانتاثیرمثبت سرسبزی و پارک های تفریحی بر مریضی دیپرس
• نصرت شاداز زنان ناسازگار،- تا زنان آشتی ناپذیر
• تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »احکام مریض در ماه رمضان
• نصرت شادفیلسوف - ،میان الهیات و رنسانس
• تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«ابـلـــیــس
• بابک صحرانورد نگاه اسطوره ای سهراب سپهری به انسان
• امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »روزه در ادیان ابراهیمی
• نصرت شادانسانشناسی فلسفی بورژوازی
• نوشته: دکتورفریدون نورزادچگونه اقتصاد بانوان توسعه می یابد ؟
• تتبع ونګارش: امین الدین» سعیدی«مدیر مطالعات سـتراتیژیک افغانرمضـان الـمبـارك
• تهیه کننده : محمد الله " نصرت "معلومات راجع به ولسوالی اشکاشم
• نصرت شاد ما و مارکس -، بقیه ناگفته ها
• اسدالله جعفری سلام
• تتبع ونگارش : امین الدین « سعیدی –سعید افغانی»مرض انفلونزای خوک
• نظر - برهان عوامل ونشانه های دیپرس در شرق) قسمت ششم(
• تهیه کننده : محمد الله " نصرت "سخنی چند پیرامون ولایت بدخشان
• نویسنده : مهرالدین مشیدسیاست های آگاهانه و مستقل خارجی بستری برای سیاست های بین المللی
• نصرت شاددوفیلسوف - ، هایدگر و انگلس
• احـــمــــد « فرهاد مصلح » خــــــر در قـــــــرآن
• نظر -برهاندیپرس و عوامل آن( بخش پنجم)
• نصرت شاد فیلسوف - ،دمکراسی یا انقلاب
• نویسنده : مهرالدین مشید "آگاهی" گم شدۀ انسان تا رسیدن به آنسوی کرانۀ "آگاهی برتر"
• نیما فرمیناز شبنامه تا نامه سرگشاده
• امین الدین» سعیدی«آد اب سلام در اسلام
• نصرت شاد انگلس درفلسفه سوسیالیستی چپ
• نصرت شاد فلسفه اخلاق
• نظر –برهانچگونه مریضی دیپرس را باید تدا وی کرد؟) قسمت چهارم(
• بابك صحرانوردهنر و ادبيات اکسپرسیونیستي
• نصرت شاد اگزیستنسیالیسم ؛- از الهیات تاهنرگرایی
• نظر –برهان نشانه ویا علایم دیپرس چیست؟ قسمت سوم
• نصرت شادوقتی فیلسوف روحانی شود
• نظربرهان عوامل پیدایش دیپرس( قسمت دوم)
• دوکـتــور صلاح الـدین سـعـیـدی غــلـــطــنــــامـــــه
• نظر برهان دیپرس یا خستگی دماغی
• نصرت شاد هگل میان ایده آلیسم و دیالکتیک
• بابک صحرانوردفلسفه ي چين باستان
• نوریسرنوشت اسلام در ایران
• محمد اسحاق فياضافغانستان، ثروتي نهفته در دل زمين
• نصرت شادمانیفست روشنگری فلسفه کانت
• نوشته:داکترفریدون نورزادروش های موثر بانکداری در افغانستان
• زکريا يوسفيضرورت(استخبارات) ادارۀ امنيت دولتی برای يک کشور!
• نصرت شاد شوپنهاور، شاگرد کانت ، استاد نیچه
• محمد اسحاق فیاضآنفلانزای خوکی، ضربه دیگر برپیکر بیمار اقتصاد جهانی
• محمدهشام مصئونالقاب علمی باد اورده
• نصرت شادزندگی غم انگیز،فلسفه تراژدیک
• نصرت شادفلسفه و هنر عشق ورزیدن
• بهرام رحمانیبحران سرمایه داری با تزریق پول بیش تر به بازار حل نمی شود!
• دکتر بیژن باراناسطوره ها و باورها
• علیشاد لربچه ازانفجارخلاقیت تا حرافی فلسفی
• اميدکامجوتعریف امنیت
• علیشاد لربچه پرواز و فرار کبوتران فلسفی عاشق
• عزیزه عنایت جشن نوروز
• ظاهر دقیقجشن نوروزبمثابه آئین باستانی درفرهنگ شرق
• داکتر حبیب منګل زندګی نامه نامزد نهضت فراګیر دموکراسی وترقی افغانستان بر ای کرسی ریاست جمهوری افغانستان
• سلیمان راوش نوروز یا نگارينه نگاری از هویت ملی ، آيينی وفرهنگی عجمیان
• ا. م. شیزلی میلیاردرها، دموکراسی و حقوق بشر
• ا. م. شیزلی اولین سفیر زمینیان در کیهان، ۷۵ ساله شد
• ترجمه آزاد از:اسد الله جعفريزندگی نامه ی حضرت آيت الله العظمي فياض
• ترجمه زلمی رزمی قصارگونه ها
• ترجمه: ا. م. شیزلی سرمایه داری برای سلامتی زیان آور است
• آرام بختیاری کارگران جهان با طبقه متوسط متحد شوید !
• ا. م. شیزلی «اتـانـازیـا»
• ع.باغبانبخش چارم قانون وقانونیت دردوره نادرشاه !
• تهيه وپژوهش صباح مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش سوم
• لــــیـــکــنــه او ټـــولــوونـــــه : امــیــن الــــــدیـــــن « ســعـــیـدی »مصلح اومجاهد ملا نجم الدین آخونزاده د« ســـعــیــد افغانی » په لـــیکونـوکی
• آرام بختیاریریشه اخلاق ادیان درفلسفه یونان
• تهيه وپژوهش ) صباح )مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش - دوم
• ع.باغبانقانون وقانونیت طی صد سال اخیردرافغانستان بخش سوم
• فرستنده: علی ديانتیخودکشی، استيصال ويأس، يا اعتراض دردناک وتلخ
• تهيه وپژوهش ( صباح )مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش - اول
• آرام بختیاریمارک آورل؛ فیلسوف،سیاستمدار، درویش
• ع.باغبانبخش دوم قانون وقانونیت دردورهء امانیه
• ع.باغبانقانون وقانونیت طی صد سال اخیردرافغانستان
• سهراب آوارزنان سیاسی ؛ از الله آباد تا بیت المقدس
• تنظيم ، پژوهش ، تهيه وويرايش ازصباح دومرد خردمند ودومبارزارجمند
• داوی روشانمصر- کنعان- غزه
• اسد الله جعفریکلامی از شما وسلامی از ما
• ترجمه توسط حمید محویقطع نسل اتمی
• پوهنوال دکتر محمد داوود راوشبرخی بنیاد های آموزش مبارزه !
• اسدالله جعفرینقد ديدگاه بزرگان، و انديشمندان غير مسلمان در باره امام حسين (ع)
• آذرسلطانینظریه های سیاسی دریونان و روم باستان
• بقلم دکتر محمود خوشنامظهور، حکایت من و امام زمان
• سارا ارمنیمائو ؛ زندگی وفلسفه
• محمد یعقوب هادیسخنی با برنامه سازان تلویزیون های بیرون مرزی ، شنونده گان وبیننده گان
• ا. م. شیزلی اقتصاد قمارخانه ای
• لیکنه اوټولوونه :امين الدين «سعیدی »دلغمان مهتر لا م صاحب واقعآ پیغمبر وو ؟
• تهيه ، پژوهش وويرايش (صباح)راه ابريشم درفرازونشيبهاي تاريخ { قسمت دوم واخيري}
• اسدالله جعفريچرا در (حج) اجتهاد نوين صورت نمي گيرد؟
• تهيه ، پژوهش وويرايش (صباح)راه ابريشم درفرازونشيبهاي تاريخ { قسمت اول }
• روشنازدواج یا انحصاری نمودن مالکیت بر زن ؟
• ارایه کننده وبرگردان : داکتر حمیدالله مفید بحران در صنعت موترسازی
• ع باغبانقانون وقانونیت از جدی 1358 الی ثور 1371 هجری
• امان معاشر انتخابات چیست؟
• و.باغبان چرااسلام به مذاهب متعدد پارچه پارچه شد ؟
• گردآورنده وپژوهش (خجسته زيميرواسکاري) سرمايه هاي زنده گي
• پژوهشي از(خجسته زيميرواسکاري )درسال دوهزاروپنجاه درجهان چه واقع خواهد شد؟
• اسکاريدررشد وجهاني شدن بنیادگرایی وتروریسم چه کساني نقش کليدي داشتند؟؟؟
• کاندید اکادمیسین ظاهرافق دښاغلی مجاوراحمدزیار دبې ځایه غټبازیو اوپرځای غلطیو څخه، محترمانه ، پرده پورته کیږی
• ترجمه از فرانسه توسط حمید محویکمپانی هند شرقی تاریخ و نتایج فعالیتهای آن
• دوکتو؛م؛پکتیاوالاقتصاد څه شۍ دۍ او اقتصاد څه ته وا یی ؟
• م ی هادیگر شیطان در دنیا حضور فزیکی میداشت در عصر ما او را شیطان معاصر مینامیدند
• ترجمه از فرانسه توسط حمید محویبرگزیده ای از مقالۀ«افغانستان»
• ترجمه از فرانسه توسط حمید محویعهد نامۀ ایران
• ظاهر دقیق فرهنگ وعلم فرهنگ شناسی(کلتورولوژی)(قسمت سوم)
• ترجمه از فرانسه : حمید محویایران و چین
• نوشته:از ظاهر دقیق فرهنگ و علم فرهنگ شناسی(کلتورولوژی)(قسمت دوم)
• پژوهش (نبرد - همگام )حکومت مردم کدام ؟، مردم سالاري چي ؟ وپارلمان چگونه بايد باشد ؟ قسمت دوم
• پژوهش نبرد – همگا م حکومت مردم کدام؟،مردم سالاري چي؟وپارلمان چگونه بايدباشد ؟ قسمت اول
• ترجمه از فرانسه : حمید محویجنگ علیه ایران
• گردآورد وگزینش از: دکترنجیب الله مسیرایدیالوژی
• نوشته از: ظاهر دقیقکلتور وعلم کلتورشناسی (کولتورو لوژی)
• حمید محویجنگ انگلیس و فارس
• حمید محویمقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
• اسدالله جعفريسخني با دكترسروش
• نگارنده: شیراحمد نهضت یارروزا پارکس نماد مقاومت سیاه پوستان ایا لات متحده امریکا
• ترجه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویاستیلای بریتانیا در هند
• نوشته از:ظا هر دقیقکلتوروعلم کلتورشناسی(کولتورو لوژی)
• ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محوی مقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
• لطیف کریمی استالفی بابا ! طالبان نوروز را چرا کُشتند؟.
• ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویروانکاوی ایده ئولوژی واپسگرا
• همراه - همگام دررسانه هاي درون وبيرون مرزي افغانستان چه ميگذرد؟(بخش دوم)
• همراه - همگام دررسانه هاي درون وبيرون مرزي افغانستان چه ميگذرد؟(بخش نخست)
• یوسف آرینتاهمسانگرائی اقتصادی و کثرتگرائی فرهنگی
• ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویمقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
• داوی روشان ملائکه و ذهن بشر
• تهیه وپژوهش : عارف جهشهنرو هنرمند
• سمیر امین امپریالیسم جمعی
• بقلم : نور محمــــــد ( خـــر می )آیا نژاد به تنهایی ، میتواند معرف هویت قومی ( اتنیکی) باشد ؟
• اسدالله جعفریامام حسين(ع) و وحدت جهاني
• ارسالی احمد طارق فیضسخنان برگزیده از زبان حکیم مشرق زمین سید جمال الدین افغانی
• داکتر حمید الله مفید در باغستان زبان
• عارف جهشفاشیرم روی شانه" گرسنگان وبیکاران
• بشير دژم تلويزيون ستاره های آريانا در مرحلهء استعانت!
• عارف جهشخلص بیوگرافی زندگی نیچه
• اسدالله جعفریبرهان صدیقین ونقد هایش
• عارف جهشاندیشه های نیچه
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• بقلم: ابو حنیفهبرخورد سلیقوی مسئولین در مقابل اسناد تحصیلی خارجی
• محمد اسحاق فياضتلفون و انترنت آفتابي، نياز اساسي كشوري بدون برق
• دستگېر خروټیروزنه، زده کړه او فرهنگ
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• فرستنده: عارف جهشدر باره وظيفه انسان و ملاك رفتار اجتماعى او
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• بخش اول- پژوهش وتنظيم از)راد مرد(چرا اعدام؟
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• دستگېر خروټیسياست، دين او فرهنگ
• پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
• شیخ محمدی دایکندی نقد و بررسي ادله و نظرات فقهاء در رويت هلال
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• اسدالله جعفريبوسه بررخسار نگار
• انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
• پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
• انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• داوی روشان سکولاریزم و جوامع اسلامی
• انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
• اسکارييک ديد کوتاه برسازمان همكاري اقتصادي (اكو)
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• خلیل الرحمن سلحشور پادكست، صدايي خاموش در فضاي مجازي
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• عارف جهشدو ملاك در ارزيابى شخصيت انسانى
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• داوی روشان آزادی چيست؟
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• آرام بختیاریهگل میان شور جوانی و احتیاط پیری
• خلیل الرحمن سلحشور حیتینسل سوم رسانه ها
• پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش «دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
• خلیل سلحشور حیتینویسندگی برای رسانه
• پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
• آرام بختياريوضعيت فلسفه در دوره گلوبال
• پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
• جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
• جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
• خلیل الرحمن سلحشورروزنامه نگار چه کسی است؟
• جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• زيميروآيا ملل متحد وسيله‌اي درد ست قدرت‌هاي بزرگ نيست؟
• زيميروآيا ملل متحد وسيله‌اي درد ست قدرت‌هاي بزرگ نيست؟
• داوی روشان مرگ عروسی ایست برای زنده گی ابدیت
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
• محمد اسحاق فياض دانشگاه خصوصي روزنه اي به سوي توسعه علمي
• محمد اسحاق فياضآزادي بيان، كودك نوپاي عصراماني
• دستگېر خروټی روشنفکران او ايديولوژي
• علي علویرادیکالیسم مذهبی ، تئوری حکومتهای عدالت گریز
• اسدالله جعفری گفت و گوي ديني
• دستگېر خروټیروشنفکران او ايديولوژي
• ترجمه‌ی : کاوانفلسفه چیست؟
• انجنيرسيدعبدالقادردکابل پوهنتون ته دبيګانوولومه
• دستگېر خروټیروشنفکران او د خپلواکې اندیښنې خوارې
• دستگېر خروټی روشنفکران او د ټولنې سياسي بې وزلې
• دپلوم انجنیر خلیل الله معروفی شگافـتن رباعی بوعلی سینا در ارتباط ذره و آفـتاب
• عبدالله احمدی هیچ کس کلام الله را بهتر از او نمیخواند
• تنظيم و ترجمه ماندانا طهمورئيچه عملياتي گامهاي توليد انرژي هسته‌اي مي‌باشد؟
• دوکتور .م. پکتیاوال بلغا ر یا کو چک را بشنا سید ؟
• رستاخيزمروري برپيشنه ي روزنامه نگاري
• ارسالي بنفشه ميتراعلل شكست رژيم هاى غذايى
• تورج پوپلسخني چند با جوانان
• ارسالي بنفشه ميتراهمه چيز در مورد چاقي (بخش سوم )
• ارسالي بنفشه ميتراهمه چيز در مورد چاقي
• تورج پوپلسخني چند با جوانان
• تورج پوپلسخني چند با جوانان
• سراج الدین ادیبسک حاکم بر سال 1385 خورشیدی
• ارسالي فرشته ميتراچه رژيمى نيازهاى روزانه بدن را تأمين مى‌كند؟
• عبدالهادی مهمند نگاهي به تاريخچهء نوروز
• سراج.ادیبکرسمس چگونه تدویر میابد
• ارسالي جواد نصريانآرمان پويندگي
• ارسالي بهمن بهمنيامشب يلدا
• ارسالي بهمن بهمنيفلسفه‌ی روشنگری و انديشه‌ی حقوق بشر
• ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني از سراسر گيتي
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 12)
• تهيه و تدوين از ب.بيانمهمترين مطالب علمي ، تاريخي وهنري افغانستان وجها ن
• ارسالي نديم احمد جمالي ميان بيمارى ديابت و عادات غذايى مردم يك منطقه پيوند مستقيم وجود دارد.
• ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني ا زسراسرگيتي
• ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني از سراسر گيتي
• سالاراسلحه اي برترازتروريزم
• تهيه و تدوين از بصيرشررنكته هاي جالب وعلمي ازچهارگوشه جها ن
• ساحلمروري برواژه روشنفكري
• ارسالي خجستهجالب ترين مطالب ازچهارگوشه دنيا
• ارسالي بنفشه ميتراعلمي ومعلوماتي ا زچهارگوشه جهان
• ارسالي صميميسرمایه داری به کجا می‌رود؟ بخش ٢ و پایانی
• سراج الدين اديباهداف، اصول و پیدایش فمينيسم ( 2 )
• ارسالي صميميسرمایه داری به کجا می‌رود؟ (بخش١)
• سراج الدين اديبپیدایش و تنوع مکاتب فمينيسم (1)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 11)
• نوشته ی مهدی سلطانی مشخصه های فیزیکی،شیمیایی و زیست شناسی فاضلاب
• نصرت آزاد نگرگفتني ها پيرامون گفتگويا نقد وانتقا د
• جانبازنبرد دموكراسى درکجا وچگونه ؟
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 10)
• آمونمعرفي مختصراوپک
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 9)
• س.اديبپرنس دایانا، وسرنوشت نشیب و فرازش
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 8)
• تهيه وتدوين شامل سالارثروتمند ترين افراد جهان
• ارسالي بنفشه ميترانگاهي به شبكه تلویزیونی الجزیره
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 7)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 6)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 5)
• ارسالي بصيرشررجالبترين مطالب خواندني ا زسراسردنيا
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 4)
• داکتروفامروري برکلتوروفرهنگ ترکمن ها
• ارسالي بنفشه ميتراگفتار بزرگان
• ص،وفا نگاهي بر تاريخچه خوشنويسي در افغانستان
• ارسالي بصيرشررجالب ترين مطالب خواند ني ا زسراسردنيا
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش سوم)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش دوم)
• ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان
• داکترصيقلمشهورترين زنا ن د نياي سيا ست
• تهيه وتلخيص شکوهمندنگا هي کوتاه به کشور پهناورهند
• ارسالي خديجه سالارمعرفي بعضي ولايا ت کشور
• ارسالي بصيرشررجالبترين مطالب خواندني ا زسراسردنيا
• ارسالي خديجه سالارمروری برزند ه گی ا نسان های بزرگ دنیا
• ارسالي شامل سالاراصطلاحات و واژه های مهم فلسفی- سیاسی- اجتماعی
• ارسالي داکتر حليم علمفضا، جديدترين قلمرو باستان‌شناسي
• ارسالي جميلهدروغ مردان به زنان
• ارسالي خديجه سالارجالب ترين خوا ند ني هاي د نيا
• ارسالي سالار مهرآئيندرمورد چاپ و نشرو کتاب وکتابخا نه چه ميدانيم؟
• ارسالي داکترنصير مهرورزعلم د رآيند ه چه خواهد شد؟
• پوهنیار بشیرمومنهنر و رسالت هنرمند
• ارسالي خديجه ساهللاپلاس اند يشمند زما نه ها
• داکتربصيرسلاحهاي کشتار جمعي اسرائيل و سياست دوگانه امریکا
• ارسالي شامل سالاراسرائيل و سازمان موساد
• سراج الدين اديبمعلومات ها و اندوخته ها
• ارسالي صدف درياييدرنگي برخد ما ت وزند گي ابومعشر بلخی
• ارسالي فريد حباباویلر فقط به انسا ن احترا م داشت
• ارسالي احمدعزيزياراسحاق نیوتن واند يشه عا لي
• ارسالي سير احمد گشنتصور يک دنيای بدون خشونت برای کدام زن؟
• ارسالي سپهر سعيدمرد م شنا سي د ريک ديد تند وگذرا
• ارسالي احمد منصور رادمنشعوامل نابرابریهای اجتماعي
• ارسالي ضيا عزيزیجا معه ازچه تشکيل شده؟
• داکتربصيرنابرابریهای اجتماعی چيست؟
• ارسالي سيامک بهمناشتراوس وانديشه هاي انساني
• داکتربصيرتأملي كوتاه در باب اسطوره
• ارسالي هورشيد ساهردگماتيسم يا جزم انديشي
• ارسالي حميد بهروزهنرمند کیست؟
• ارسالي ميلاد فرزادنوستالژی
• ارسالي شبنم نورزیفيلسوف کيست ؟
• ارسالي احمدعزيزيارمردم شناسی چيست ؟
• ارسالي رامين آرشخوارزمی کيست؟
• ارسالي صنم عصيانموسيقی ناب و ستيز اجتماعی
• داکتربصيرچرا حقو ق بشر وجود دارد؟
• داکتربصيرارسطو درانديشه وفلسفه
• ارسالي بهزاد نويدچطور یک کتاب را معرفی و مطالعه می کنیم؟
• ارسالي ميتراهمدردخشونت وبربريت درهاليوود! آيا سياست دولت است؟
• ا ستاد صباحزنا ن د ريک تحليل فرهنگي و فلکولر
• استادصباحنوروزازبابل تا کابل
• ارسالي مشعل پرنيانجنبش هاي اجتماعی زنان
• ارسالي بهروز بهزاددموکراسي
• ارسالي کيومرث برمکبازار عظيم معماري
• ارسالي مسعود نصريانفرهنگ مصر باستان وسياست فرهنگي مصر
• ارسالي سحر حقدسزمین شناسي
• ارسالي سير آرشیادی از پابلو پیکاسو
• ارسالي سرور هوشمندفلسفه
• ارسالي شيوا کيومرثمعنويت چيست؟‌
• از داکتر بصيرمکثي بر نظريات ماکياولي
• ارسالي احمدمنصوردرويشثروت ۳۰۰ ميليارددالرى
• وليد فرزادجامعه جهاني وجنگ رواني
• ارسالي خديجه سپهرهنر مصر باستان
• ارسالي عزيزيکدشروشنفکر
• ارسالي کیکاوستاریخچه مركز تجارت جهاني در نيويارک
• ارسالي احسانپاسخ به ۱۰سئوال بزرگ هستى
• ارسالي احمد پرويز سپهرموا د مخد ره
• ارسالي ميترا همدردآینشتاين 1955 – 1879 ميلادي
• شامل سالارافغانستان امروزوديروز
• ارسالي ساحلآ يا مي دا نستيد
• ارسالي فريبا صدفسير موسيقی در افغانستان